China- India WTO: ચીને ભારતની PLI સ્કીમ સામે WTOમાં કરી ફરિયાદ, EV અને બેટરી ક્ષેત્રે વેપાર નિયમોના ભંગનો આરોપ

China- India WTO: ભારત અને ચીન વચ્ચેના વેપાર સંબંધોમાં વધુ એક તણાવ સામે આવ્યો છે. ચીને ભારતના કેટલાક ક્ષેત્રો માટેની 'પ્રોડક્શન-લિંક્ડ ઇન્સેન્ટિવ (PLI) સ્કીમ' વિરુદ્ધ વર્લ્ડ ટ્રેડ ઓર્ગનાઇઝેશન (WTO)માં ફરિયાદ દાખલ કરી છે. ચીનનો આરોપ છે કે એડવાન્સ કેમિસ્ટ્રી સેલ (ACC) બેટરી, ઓટોમોબાઇલ અને ઇલેક્ટ્રિક વાહનોના ઉત્પાદનને પ્રોત્સાહન આપવા માટેની ભારતની PLI સ્કીમમાં કેટલીક શરતો વૈશ્વિક વેપાર નિયમોનું ઉલ્લંઘન કરે છે.

ચીનની મુખ્ય વાંધો શું છે?

જીનીવા સ્થિત WTO તરફથી મળેલા સંદેશાવ્યવહાર મુજબ, ચીને WTOના વિવાદ સમાધાન મિકેનિઝમ હેઠળ આ મુદ્દે ભારત સાથે વાતચીત કરવાની વિનંતી કરી છે. ચીનનું કહેવું છે કે ભારતની આ યોજનાઓ આયાતી માલના બદલે સ્થાનિક રીતે ઉત્પાદિત માલના ઉપયોગ પર નિર્ભર છે, જે ચીની માલસામાન સામે ભેદભાવ સમાન છે.

ચીનનું માનવું છે કે ભારતના આ પગલાં SCM (સબસિડી અને કાઉન્ટરવેઇલિંગ પગલાં) કરાર, GATT (ટેરિફ અને વેપાર પર સામાન્ય કરાર) 1994, અને TRIMs (વેપાર-સંબંધિત રોકાણ પગલાં) કરાર હેઠળ ભારતની જવાબદારીઓ સાથે સુસંગત નથી. 20 ઓક્ટોબરના રોજ WTO દ્વારા જારી કરાયેલા સંદેશાવ્યવહારમાં જણાવાયું છે કે, ભારતના આ પગલાં ચીનને ઉપરોક્ત કરારો હેઠળ મળતા સીધા કે આડકતરા ફાયદાઓને દૂર કરે છે અથવા ઘટાડે છે. ચીન હવે ભારતના પ્રતિભાવની રાહ જોઈ રહ્યું છે અને પરસ્પર રીતે સમાધાન માટે પરામર્શ કરવા સંમત થયું છે.

ચીને તેની ફરિયાદમાં ખાસ કરીને ત્રણ ભારતીય કાર્યક્રમોનો ઉલ્લેખ કર્યો છે:

* એડવાન્સ કેમિસ્ટ્રી સેલ (ACC) બેટરી સ્ટોરેજ માટેનો નેશનલ પ્રોગ્રામ.

* ઓટોમોબાઇલ અને ઓટો કમ્પોનન્ટ ઉદ્યોગ માટેની PLI સ્કીમ.

* ભારતમાં ઇલેક્ટ્રિક કારના ઉત્પાદનને પ્રોત્સાહન આપવાની યોજના.

ચીનનું કહેવું છે કે આ યોજનાઓમાં એવી શરતો છે જે પ્રોત્સાહનો માટેની પાત્રતા અને નાણાંના વિતરણને નક્કી કરે છે.

WTO વિવાદ સમાધાન મિકેનિઝમ શું છે?

ભારત અને ચીન બંને વિશ્વ વેપાર સંગઠન (WTO) ના સભ્ય દેશો છે. જો કોઈ સભ્ય દેશને લાગે કે અન્ય સભ્ય દેશની નીતિઓ અથવા યોજનાઓ તેની નિકાસને નુકસાન પહોંચાડી રહી છે, તો તે WTOના વિવાદ સમાધાન મિકેનિઝમ હેઠળ ફરિયાદ કરી શકે છે. WTOના નિયમો મુજબ, આ પ્રક્રિયાનું પ્રથમ પગલું પરામર્શ છે. જો પરસ્પર સંમતિથી કોઈ ઉકેલ ન મળે તો, ફરિયાદ કરનાર દેશ WTOને આ મુદ્દા પર નિર્ણય લેવા માટે એક પેનલ બનાવવાની માંગ કરી શકે છે.

ભારત-ચીન વેપાર સંબંધો અને ચીનની સ્થિતિ

ચીન, ભારતનો બીજો સૌથી મોટો વેપારી ભાગીદાર છે. ગયા નાણાકીય વર્ષમાં ભારતની ચીનમાં નિકાસ 14.5 ટકા ઘટીને $14.25 બિલિયન થઈ હતી, જે 2023-24માં $16.66 બિલિયન હતી. આ સમયગાળામાં, ચીનમાંથી આયાત 11.52 ટકા વધીને $113.45 બિલિયન થઈ, જે 2023-24માં $101.73 બિલિયન હતી. પરિણામે, 2024-25 દરમિયાન ચીન સાથે ભારતની વેપાર ખાધ $99.2 બિલિયન સુધી પહોંચી ગઈ છે.

ભારતની EV સબસિડી અંગે ચીનની આ ફરિયાદ એવા સમયે આવી છે જ્યારે ચીન ભારતમાં તેની ઇલેક્ટ્રિક વાહન નિકાસ વધારવાનું વિચારી રહ્યું છે. ભારતના ઓટોમોબાઈલ બજારનું કદ અને તેની ભવિષ્યની સંભાવનાને જોતા, ચીની EV ઉત્પાદકો આ તકનો લાભ લેવા માંગે છે.

તાજેતરના અહેવાલો દર્શાવે છે કે ચીનમાં ઘરેલું EV વેચાણ ધીમું પડી રહ્યું છે. વધુ પડતી ઉત્પાદન ક્ષમતા અને ભાવ યુદ્ધને કારણે ચીનના સ્થાનિક બજારમાં વેચાણ ઘટ્યું છે અને નફા પર પણ અસર પડી છે. BYD જેવી ચીની હાઇબ્રિડ કાર ઉત્પાદક કંપનીઓ હવે યુરોપિયન યુનિયન અને એશિયા જેવા વિદેશી બજારો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી રહી છે, જેમાં ભારત પણ એક મહત્વપૂર્ણ બજાર છે.

આ પણ વાંચો- અમેરિકાના સપના પર ગ્રહણ? H-1B વિઝામાં ઐતિહાસિક ઘટાડો, ભારતીય IT પ્રોફેશનલ્સની ચિંતા વધી