ભારત-અમેરિકા ટ્રેડ ડીલ: 1 ઓગસ્ટની ડેડલાઇન પહેલાં સમજૂતીની આશા ઝાંખી, શું છે નવો પડકાર?

India-US Trade Deal: ભારત અને અમેરિકા વચ્ચે ચાલી રહેલી ટ્રેડ ડીલની વાતચીત 1 ઓગસ્ટની ડેડલાઇન પહેલાં પૂર્ણ થવાની સંભાવના ઓછી દેખાઈ રહી છે. અમેરિકાના ટ્રમ્પ પ્રશાસનનું ટ્રેડ એગ્રીમેન્ટની ક્વોલિટી પર વધુ ધ્યાન હોવાથી ભારત, યુરોપિયન યુનિયન (EU) અને જાપાન સાથેની વાતચીત જટિલ બની છે. આ સ્થિતિ ભારત માટે નવો પડકાર ઊભો કરે છે, કારણ કે અમેરિકા ટેરિફને હથિયાર તરીકે ઉપયોગ કરવા તૈયાર છે.

શું છે ટ્રેડ ડીલનો મામલો?

ભારત અને અમેરિકા વચ્ચે બાયલેટરલ ટ્રેડ એગ્રીમેન્ટ (BTA) માટે ફેબ્રુઆરી 2025થી વાતચીત શરૂ થઈ હતી. અત્યાર સુધી પાંચ રાઉન્ડની ચર્ચા પૂર્ણ થઈ ચૂકી છે, પરંતુ કૃષિ, ડેરી, સ્ટીલ અને ઓટોમોબાઈલ સેક્ટર જેવા મુદ્દાઓ પર સહમતિ નથી બની શકી. ભારતે કૃષિ અને ડેરી સેક્ટરમાં ટેરિફ ઘટાડવાની અમેરિકાની માગણીનો સખત વિરોધ કર્યો છે, જ્યારે અમેરિકા ભારતના સ્ટીલ, એલ્યુમિનિયમ અને ઓટોમોબાઈલ પર ઊંચા ટેરિફ ઘટાડવા તૈયાર નથી.

ભારતના ચીફ નેગોશિયેટર રાજેશ અગ્રવાલની આગેવાની હેઠળ ભારતીય ટીમે વોશિંગ્ટનમાં લગભગ એક અઠવાડિયા સુધી ચર્ચા કરી, પરંતુ સરકારી સૂત્રોનું કહેવું છે કે 1 ઓગસ્ટ પહેલાં ઇન્ટરિમ ટ્રેડ ડીલ થવાની આશા ઝાંખી છે.

અમેરિકી રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે એપ્રિલ 2025માં ભારત સહિત અનેક દેશો પર 26%ના રેસિપ્રોકલ ટેરિફની જાહેરાત કરી હતી, જેને 90 દિવસ માટે સ્થગિત કરવામાં આવ્યું હતું. આ ડેડલાઇન 9 જુલાઈથી વધારીને 1 ઓગસ્ટ કરવામાં આવી. જો આ તારીખ સુધી કોઈ સમજૂતી નહીં થાય તો ભારતને 26%ના ટેરિફનો સામનો કરવો પડી શકે છે, જે ખાસ કરીને ટેક્સટાઇલ, રત્ન અને જ્વેલરી જેવા ભારતીય નિકાસ ક્ષેત્રોને અસર કરશે.

અમેરિકી ટ્રેઝરી સેક્રેટરી સ્કોટ બેસેન્ટે જણાવ્યું કે ટ્રમ્પ પ્રશાસન ટ્રેડ ડીલની ગુણવત્તાને ડેડલાઇનથી વધુ મહત્વ આપે છે. તેમણે એમ પણ કહ્યું કે જો 1 ઓગસ્ટથી ટેરિફ લાગુ થાય તો તે દેશો પર દબાણ વધશે કે તેઓ વધુ સારી ડીલ કરે. આનો અર્થ એ છે કે અમેરિકા ટેરિફનો ઉપયોગ દબાણના સાધન તરીકે કરી શકે છે.

ભારતની સ્થિતિ અને પડકારો

ભારતે કૃષિ અને ડેરી સેક્ટરમાં પોતાની 'રેડ લાઇન્સ' નક્કી કરી છે, જેના કારણે વાતચીત અટકી છે. ભારત ટેક્સટાઇલ, લેધર, જેમ્સ એન્ડ જ્વેલરી, શ્રિમ્પ, ગ્રેપ્સ અને બનાના જેવા લેબર-ઇન્ટેન્સિવ સેક્ટર્સમાં વધુ માર્કેટ એક્સેસની માગણી કરી રહ્યું છે. બીજી તરફ, અમેરિકા ઇન્ડસ્ટ્રિયલ ગૂડ્સ, ઇલેક્ટ્રિક વ્હીકલ્સ, વાઇન, પેટ્રોકેમિકલ્સ અને જનરેટિકલી મોડિફાઇડ (GM) ક્રોપ્સ પર ટેરિફ ઘટાડવાની માગણી કરે છે. ભારતના વાણિજ્ય મંત્રી પિયૂષ ગોયલે સ્પષ્ટ કર્યું છે કે ભારત ડેડલાઇનના દબાણમાં ટ્રેડ ડીલ નહીં કરે અને રાષ્ટ્રીય હિતને સર્વોપરી રાખશે. તેમણે કહ્યું કે ટ્રેડ એગ્રીમેન્ટ ત્યારે જ થશે જ્યારે બંને દેશોને ફાયદો થાય.

અન્ય દેશો સાથે અમેરિકાની વાતચીત

અમેરિકાએ યુકે, વિયેતનામ અને ઇન્ડોનેશિયા સાથે ટ્રેડ ડીલ કરી છે, પરંતુ ભારત, EU અને જાપાન સાથે વાતચીત અટવાઈ છે. EU ડિપ્લોમેટ્સે અમેરિકા સામે 'એન્ટી-કોએર્શન' પગલાં લેવાની ચર્ચા શરૂ કરી છે, જેમાં અમેરિકન સર્વિસિસને ટાર્ગેટ કરવાનો અથવા પબ્લિક ટેન્ડરમાં પ્રતિબંધ મૂકવાનો સમાવેશ થઈ શકે છે.

જાપાનના ચીફ ટેરિફ નેગોશિયેટર ર્યોસેઈ અકાઝાવા વોશિંગ્ટનમાં વાતચીત માટે પહોંચ્યા છે, પરંતુ જાપાનની આંતરિક રાજનીતિને કારણે પણ તેમની વાતચીત જટિલ બની છે. ચીન સાથે પણ અમેરિકા ટૂંક સમયમાં ટ્રેડ સહિતના મુદ્દાઓ પર વાતચીત શરૂ કરવાનું આયોજન કરી રહ્યું છે.

ભારત માટે શું છે પડકાર?

જો 1 ઓગસ્ટ સુધી ઇન્ટરિમ ટ્રેડ ડીલ નહીં થાય તો ભારતીય નિકાસ પર 26% ટેરિફ લાગી શકે છે, જે ખાસ કરીને જેમ્સ એન્ડ જ્વેલરી, ટેક્સટાઇલ અને લેધર જેવા સેક્ટર્સને અસર કરશે. ફેડરેશન ઓફ ઇન્ડિયન એક્સપોર્ટ ઓર્ગેનાઇઝેશનના ડિરેક્ટર જનરલ અજય સહાયે જણાવ્યું કે આ અસર ટેમ્પરરી હોઈ શકે છે, કારણ કે બંને દેશો લાંબા ગાળે ડીલ કરવા માગે છે.

બીજી તરફ, ભારત અને અમેરિકા બંનેએ 2030 સુધીમાં બાયલેટરલ ટ્રેડને $500 બિલિયન સુધી લઈ જવાનું લક્ષ્ય રાખ્યું છે, જે હાલના $190 બિલિયનથી ઘણું વધારે છે. આ લક્ષ્ય હાંસલ કરવા માટે ભારતે પોતાના રાષ્ટ્રીય હિતોનું રક્ષણ કરતાં અમેરિકા સાથે સંતુલન જાળવવું પડશે.

શું છે આગળનું પગલું?

સૂત્રોનું કહેવું છે કે ભારત અને અમેરિકા વચ્ચે વર્ચ્યુઅલ વાતચીત ચાલુ છે, અને અમેરિકી ડેલિગેશન ટૂંક સમયમાં નવી દિલ્હીની મુલાકાત લઈ શકે છે. જોકે, 1 ઓગસ્ટની ડેડલાઇન પહેલાં ઇન્ટરિમ ડીલ થવાની શક્યતા ઓછી છે. ભારતે હવે નિર્ણય લેવો પડશે કે તે અમેરિકાની શરતો સ્વીકારે છે કે પછી ઊંચા ટેરિફનો સામનો કરે છે.

આ પણ વાંચો- ભારતના નવા અપાચે હેલિકોપ્ટર: 860 કરોડની કિંમત, દુશ્મનનું દિલ ધડકાવે તેવી તાકાત