સ્વામિનોમિક્સ: રૂપિયાના ઘટાડા અને ડગમગતા બજાર વચ્ચે આગામી બજેટ પર જોવા મળશે ટ્રમ્પનો પડછાયો

Budget 2025: શું ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણની 'પાર્ટી' બગાડશે? આગામી બજેટ સીતારમણ માટે એક મોટો દિવસ હોવો જોઈએ, કારણ કે તેમનું લક્ષ્ય રાજકોષીય ખાધ 4.5% સુધી ઘટાડવા, મૂડી ખર્ચ વધારવા અને અર્થતંત્રને 7%ના દરે વધારવાનું છે. આનાથી ભારત સૌથી ઝડપથી વિકસતું મુખ્ય અર્થતંત્ર બનશે. કોવિડ સમયમાં 2025-26માં રાજકોષીય ખાધ GDPના 9.3%થી ઘટાડીને 4.5% કરવા માટે સામાન્ય રીતે ગ્રોથ અને મૂડી ખર્ચમાં ઘટાડો થવાનો અર્થ થાય છે, જેને તેમણે કુશળતાપૂર્વક ટાળ્યું છે. તેમનું બજેટ ભાષણ હજુ પણ આર્થિક મોરચે વિજયનો દોર હોઈ શકે છે. પરંતુ આ સુખદ સંભાવના ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પના પડછાયાથી ઢંકાઈ શકે છે. ટ્રમ્પ અણધાર્યા છે અને કોઈને ખબર નથી કે તેઓ શું કરશે. આપણે એટલું તો જાણીએ છીએ કે તેમણે કેનેડા અને મેક્સિકોથી થતી આયાત પર 25% ટેરિફ લાદવાની ધમકી આપી છે. તેમણે પોતાના નાટો સાથીઓને ચેતવણી પણ આપી છે કે અમેરિકા બીજાઓની સુરક્ષા માટે ચૂકવણી કરે તેના બદલે, તેઓ ઇચ્છે છે કે અન્ય દેશો અમેરિકાની સુરક્ષા માટે ચૂકવણી કરે. જો તે આટલા નજીકના સાથીઓ અને મુક્ત વેપાર ભાગીદારો સાથે આટલી કઠોરતાથી વર્તી શકે છે, તો બીજાઓએ પણ આવા જ કે ખરાબ વર્તન માટે તૈયાર રહેવું જોઈએ.

ભારતનું રક્ષણાત્મક વલણ

કેનેડા, મેક્સિકો અને કેટલાક યુરોપિયન દેશોએ આ વેપાર પર બદલો લેવાની ધમકી આપી છે. પરંતુ ભારત સરકાર રક્ષણાત્મક વલણ અપનાવવાની યોજના બનાવી રહી છે. તે અપેક્ષા રાખે છે કે ટ્રમ્પ અમેરિકા સાથે ભારતના વેપાર સરપ્લસમાં ઘટાડો માંગશે અને તેમનો સામનો કરવાને બદલે તેમને સમાવવાની આશા રાખે છે.

તે યુએસ નિકાસ પર ટેરિફ ઘટાડવાની અને વધુ અમેરિકન શસ્ત્રો, તેલ, ગેસ અને કૃષિ ઉત્પાદનો ખરીદવાની યોજના ધરાવે છે. જો ભારત દરેક દેશ પરના ટેરિફમાં ઘટાડો કરે છે - જેમ કે તેણે WTO નિયમો અનુસાર કરવું જોઈએ - તો ઘણા ઉદારવાદીઓ તેને ભારતના તાજેતરના સંરક્ષણવાદના ઉલટા તરીકે આવકારશે.

શું ભારતમાં પણ મંદી આવશે?

મુખ્ય સમસ્યા એ નથી કે ટ્રમ્પ ભારતને નિશાન બનાવી રહ્યા છે. તેઓ ભારતને છોડશે નહીં, પરંતુ તેઓ મોટા પડકારોનો સામનો કરશે - તેમના પડોશીઓ, લેટિન અમેરિકા, ચીન, યુરોપિયન યુનિયન અને રશિયા. વધુ મહત્ત્વની વાત એ છે કે, તેમની અમેરિકા ફર્સ્ટ નીતિ વેપાર યુદ્ધો માટે એક રેસીપી છે. આનાથી વિશ્વભરના બજારોમાં ગભરાટ ફેલાશે અને વૈશ્વિક વેપાર અને GDPમાં મંદી આવશે. વૈશ્વિક અર્થતંત્ર ધીમું થવાનો અર્થ ભારતમાં પણ મંદીનો છે.

અગાઉ IMF એ આગાહી કરી હતી કે 2025-26માં ભારતીય GDP 6.5% વધશે. વિશ્વ બેંકનો અંદાજ 6.7%થી પણ વધારે હતો. આ ગયા વર્ષે પ્રાપ્ત થયેલા પ્રભાવશાળી 8.2% કરતા નોંધપાત્ર રીતે ઓછું હતું, છતાં તે મુખ્ય આર્થિક સલાહકાર વી. અનંત નાગેશ્વરન દ્વારા અંદાજવામાં આવેલા 6.5%ના લાંબા ગાળાના સરેરાશ સાથે સુસંગત રહેશે.

ટેક્સ આવકમાં ઘટાડો થઈ શકે

ટ્રમ્પે હવે કામમાં અવરોધ ઊભો કર્યો છે. ભારતનો વેપાર અને GDP અપેક્ષા કરતાં ઓછો હોઈ શકે છે. કરવેરા આવકમાં પણ ઘટાડો થઈ શકે છે અને રાજકોષીય લક્ષ્યો પ્રાપ્ત થઈ શકતા નથી.

વૈશ્વિક GDPમાં મંદી અને વિશ્વ બજારોમાં ચિંતાઓ ભારતને અન્ય રીતે અસર કરશે. આનાથી તમામ પ્રકારના વિદેશી રોકાણ માટે ભારતનું આકર્ષણ ઘટશે. તેથી, ભારતના શેર અને બોન્ડ બજારોને નુકસાન થશે. વધુમાં, વિશ્વ કટોકટીમાં હોવાની સંભાવનાનો અર્થ એ છે કે તમામ ઉભરતા બજારો (ભારત સહિત)માંથી નાણાં અમેરિકાના સુરક્ષિત આશ્રયસ્થાનમાં વહેશે. આનો અર્થ રૂપિયામાં ઘટાડો થાય છે. ડોલર ટૂંકા ગાળામાં મજબૂત થશે, જો લાંબા ગાળામાં નહીં, કારણ કે બધા ઉભરતા બજારો (ભારત સહિત) માંથી ડોલરનો પ્રવાહ બહાર નીકળશે. તે શરૂ થઈ ગયું છે.

બજેટની રૂપરેખા શું હોઈ શકે?

તેથી નાણામંત્રીનું બજેટ રૂપિયાના અવમૂલ્યન અને શેરબજારમાં થયેલા ઘટાડાની પૃષ્ઠભૂમિ સામે રજૂ કરવામાં આવશે, અને તેનાથી પણ ખરાબ સમય હજુ આવવાનો બાકી છે. આ સુખદ પરિસ્થિતિ નહીં હોય. વિપક્ષ ચોક્કસપણે નુકસાન માટે બજેટને દોષી ઠેરવશે અને સીતારમણ રક્ષણાત્મક વલણ અપનાવશે. ટ્રમ્પના ઉશ્કેરણીજનક ઉદ્ઘાટન ભાષણ પહેલાં કરવામાં આવેલા આશાવાદી બજેટ અંદાજોને તે બદલી શકતી નથી. તે જાહેરાત કરી શકે છે કે ભારત ટ્રમ્પ સાથે સુખદ કરારની આશા રાખે છે. પરંતુ વ્યક્તિગત રીતે, તેમણે સૌથી ખરાબ માટે તૈયારી કરવી પડશે.

ટેક્સનો બોજ ઓછો થઈ શકે

સીતારમણના બજેટ સામાન્ય રીતે મજબૂત હોય છે પણ પ્રોત્સાહક નથી. ફટાકડા ફોડવા એ તેની શૈલી નથી. તેણી માને છે કે ભારત સાચા માર્ગ પર છે, તેથી તે ક્રાંતિકારી ફેરફારો કરતાં સાતત્યને પસંદ કરે છે. ભાજપને ત્રીજી વખત સત્તામાં લાવવા માટે જે લોબીઓએ કામ કર્યું છે તેમને ખુશ કરવા માટે તે કેટલાક સ્ટેપ લેશે.

કદાચ તે મધ્યમ વર્ગને છૂટછાટો આપશે, જેને ભાજપનો આધારસ્તંભ માનવામાં આવે છે. આ માટે તે તેમના કરવેરાનો બોજ ઘટાડવાના પગલાંની જાહેરાત કરી શકે છે. તેઓ ઔદ્યોગિક નીતિના તેમના મનપસંદ સાધન, ઉત્પાદન-સંલગ્ન પ્રોત્સાહન (PLI) યોજનાનો વ્યાપ વધારી શકે છે. પરંતુ સૌથી ઉપર, આ બજેટ અપેક્ષાઓ પર ખરા ઉતરશે.

આ પણ વાંચો - UCC implementation: શું છે યુનિફોર્મ સિવિલ કોડ? ઉત્તરાખંડ બનશે તેનો અમલ કરનાર પ્રથમ રાજ્ય, થશે આ મોટા ફેરફારો