દલાઈ લામાના ઉત્તરાધિકાર પર ચીનનો રોષ, જયશંકરની ચીન યાત્રા પહેલા મોટી ચેતવણી

ભારતના વિદેશ મંત્રી એસ. જયશંકરની ચીન યાત્રાને બંને દેશો વચ્ચે સંબંધો સુધારવાની શરૂઆત તરીકે જોવામાં આવી રહી છે. પરંતુ આ યાત્રા પહેલા ચીનના દૂતાવાસે દલાઈ લામાના ઉત્તરાધિકાર મુદ્દે ભારતને તીખી ચેતવણી આપી છે. ચીને આ મુદ્દાને પોતાનો આંતરિક મામલો ગણાવીને કહ્યું કે, "શીઝાંગ કાર્ડ ખેલવું એ નિશ્ચિત રૂપે પોતાના પગ પર કુહાડી મારવા જેવું છે."

શું છે સમગ્ર મામલો?

આ મહિનાની શરૂઆતમાં તિબેટી બૌદ્ધ ધર્મગુરુ દલાઈ લામાએ પોતાનો 90મો જન્મદિવસ ધર્મશાળામાં ઉજવ્યો. આ પ્રસંગે તેમણે સ્પષ્ટ કર્યું કે તેમના ઉત્તરાધિકારમાં ચીનની કોઈ ભૂમિકા નથી. આ કાર્યક્રમમાં ભારતના કેન્દ્રીય મંત્રી કિરેન રિજિજુ સહિત અન્ય વરિષ્ઠ નેતાઓ હાજર રહ્યા હતા. તિબેટીઓની માન્યતા અનુસાર, કોઈ પણ વરિષ્ઠ બૌદ્ધ ભિક્ષુની આત્મા મૃત્યુ પછી પુનર્જન્મ લે છે. જોકે, ચીનનો દાવો છે કે દલાઈ લામાના ઉત્તરાધિકારને તેમના નેતાઓની મંજૂરી મળવી જરૂરી છે.

ઉલ્લેખનીય છે કે દલાઈ લામા 1959થી ભારતના ધર્મશાળામાં નિર્વાસનમાં રહે છે, જ્યાંથી તેઓ તિબેટી સરકાર-ઇન-એક્ઝાઇલનું નેતૃત્વ કરે છે. ભારતમાં લગભગ 70,000 તિબેટી શરણાર્થીઓ રહે છે, જે ભારતને ચીન સામે રાજકીય લાભ આપે છે.

ચીનના દૂતાવાસની પ્રવક્તા યુ જિંગે સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ X પર લખ્યું, "ભારતના રણનીતિક અને શૈક્ષણિક સમુદાયોના કેટલાક લોકોએ દલાઈ લામાના પુનર્જન્મ અંગે અયોગ્ય ટિપ્પણીઓ કરી છે. વિદેશી બાબતોના નિષ્ણાતો હોવાને નાતે, તેમને શીઝાંગ (તિબેટ) સંબંધિત મુદ્દાઓની સંવેદનશીલતાની પૂર્ણ જાણકારી હોવી જોઈએ. દલાઈ લામાનો પુનર્જન્મ અને ઉત્તરાધિકાર એ ચીનનો આંતરિક મામલો છે, જેમાં કોઈ બાહ્ય હસ્તક્ષેપ સ્વીકાર્ય નથી."

ભારત-ચીન સંબંધો પર અસર

આ ઘટના એવા સમયે બની છે જ્યારે ભારતના વિદેશ મંત્રી એસ. જયશંકર 15 જુલાઈ, 2025ના રોજ શાંઘાઈ કોઓપરેશન ઓર્ગેનાઈઝેશન (SCO)ની બેઠકમાં ભાગ લેવા ચીનના તિયાનજિન જઈ રહ્યા છે. આ યાત્રા 2020ના લદ્દાખમાં થયેલા ઘાતક સરહદી સંઘર્ષ પછી બંને દેશો વચ્ચેની સૌથી ઉચ્ચ સ્તરની મુલાકાત છે, જેમાં 20 ભારતીય અને 4 ચીની સૈનિકો માર્યા ગયા હતા. આ ચેતવણી બંને દેશો વચ્ચે ચાલી રહેલા નાજુક સંબંધોને વધુ જટિલ બનાવી શકે છે.

ભારતનું વલણ

ભારતના વિદેશ મંત્રાલયે 4 જુલાઈ 2025ના રોજ દલાઈ લામાના જન્મદિવસ પહેલા જણાવ્યું હતું કે નવી દિલ્હી ધર્મ અને આસ્થાના મુદ્દાઓ પર કોઈ સ્થિતિ લેતું નથી કે બોલતું નથી. જોકે, કેન્દ્રીય મંત્રી કિરેન રિજિજુએ, જે પોતે બૌદ્ધ ધર્મના અનુયાયી છે, દલાઈ લામાના વિધાનને સમર્થન આપ્યું છે. તેમણે કહ્યું કે દલાઈ લામા અને તેમની સંસ્થા ગદેન ફોદ્રાંગ ટ્રસ્ટ પાસે જ તેમના ઉત્તરાધિકારનો નિર્ણય લેવાનો અધિકાર છે.

રાજકીય મહત્વ

દલાઈ લામાનું નિર્વાસન અને તિબેટી શરણાર્થીઓની હાજરી ભારતને ચીન સામે રણનીતિક લાભ આપે છે. નિષ્ણાતોનું માનવું છે કે આ મુદ્દો ભારત-ચીન સંબંધોમાં એક મહત્વપૂર્ણ પરિબળ છે. ચીનની ચેતવણી એ સંકેત આપે છે કે બંને દેશો વચ્ચેના સંબંધો હજુ પણ નાજુક છે, અને જયશંકરની યાત્રા દરમિયાન આ મુદ્દો ચર્ચાનું કેન્દ્ર બની શકે છે.

આ પણ વાંચો - ગલવાન ઝડપ બાદ જયશંકરની પ્રથમ ચીન યાત્રા: 5 વર્ષમાં ભારત-ચીન સંબંધોમાં શું બદલાયું?