સુપ્રીમ કોર્ટનો ઐતિહાસિક ચુકાદો: ભાડુઆત હવે મિલકત પર દાવો નહીં કરી શકે, મકાન માલિકના અધિકારો મજબૂત થયા

Landlord rights: મકાન માલિકો અને ભાડુઆતો વચ્ચેના વિવાદોમાં સુપ્રીમ કોર્ટે એક ઐતિહાસિક ચુકાદો આપ્યો છે, જે મકાન માલિકોના પક્ષને મજબૂત બનાવે છે. કોર્ટે સ્પષ્ટ કર્યું છે કે જો કોઈ ભાડુઆત માન્ય ભાડા કરાર હેઠળ કોઈ સંપત્તિનો કબજો સ્વીકારે છે, તો તે પાછળથી મકાન માલિકના માલિકી હકને પડકારી શકે નહીં. એટલું જ નહીં, ભાડુઆત 'વિરોધી કબજા'ના આધારે તે મિલકત પર પોતાનો અધિકાર પણ જમાવી શકશે નહીં.

આ ચુકાદો ભવિષ્યના આવા તમામ કેસો માટે એક મજબૂત કાનૂની દાખલો બેસાડશે, જ્યાં ભાડુઆતો માલિકી હકને પડકારવાનો પ્રયાસ કરે છે.

શું છે આખો મામલો?

આ વિવાદ જ્યોતિ શર્મા vs વિષ્ણુ ગોયલ 1953થી ચાલી રહ્યો હતો. મામલો એક દુકાન સાથે જોડાયેલો હતો, જે 1953માં રામજી દાસ પાસેથી ભાડુઆતોના પૂર્વજોએ ભાડે લીધી હતી. વર્ષો સુધી ભાડું રામજી દાસ અને તેમના પછી તેમના વારસદારોને ચૂકવવામાં આવ્યું. 1953ના એક હક છોડવાનો દસ્તાવેજ અને 12 મે 1999ના વસિયતનામું મુજબ આ સંપત્તિનો માલિકી હક રામજી દાસની પુત્રવધૂ જ્યોતિ શર્માને મળ્યો. જ્યોતિ શર્માએ પોતાના પારિવારિક મીઠાઈ અને નમકીનના વ્યવસાયના વિસ્તરણ માટે દુકાન ખાલી કરાવવાની માંગ કરી. પરંતુ, મૂળ ભાડુઆતના પુત્રોએ જ્યોતિ શર્માના માલિકી હકને પડકાર્યો. તેમણે દાવો કર્યો કે આ મિલકત ખરેખર રામજી દાસના કાકા સુઆલાલની હતી અને 1999નું વસિયતનામું નકલી છે.

જસ્ટિસ જે. કે. મહેશ્વરી અને જસ્ટિસ કે. વિનોદ ચંદ્રનની બેન્ચે આ કેસમાં ટ્રાયલ કોર્ટ, અપીલ કોર્ટ અને દિલ્હી હાઈકોર્ટના નિર્ણયોને પલટાવી દીધા. સુપ્રીમ કોર્ટે ભાડુઆતોના દાવાઓને "મનઘડંત" અને "પુરાવા વિનાના" ગણાવ્યા. કોર્ટે 1953ના એક્ઝિબિટ P-18નો ઉલ્લેખ કર્યો અને નોંધ્યું કે ભાડુઆતોએ વર્ષો સુધી રામજી દાસ અને તેમના વારસદારોને ભાડું ચૂકવ્યું છે. આ બાબત સ્પષ્ટપણે મકાન માલિક-ભાડુઆત સંબંધ સ્થાપિત કરે છે. બેન્ચે ભારપૂર્વક જણાવ્યું કે, "જ્યારે કોઈ ભાડુઆત માન્ય ભાડા કરાર હેઠળ સંપત્તિનો કબજો સ્વીકારે છે અને ભાડું ચૂકવે છે, ત્યારે તે મકાન માલિકના માલિકી હકને પડકારવાથી રોકાયેલો છે."

ભાડુઆતોને 6 મહિનાની મહેતલ

જોકે, કોર્ટે ભાડુઆતો ઘણા લાંબા સમયથી ત્યાં હોવાથી માનવીય અભિગમ અપનાવતા, તેમને 6 મહિનાનો સમય આપ્યો છે. આ 6 મહિનાની અંદર તેઓએ તમામ બાકી ભાડું ચૂકવીને દુકાન ખાલી કરવાની રહેશે અને કબજો મકાન માલિકને સોંપવો પડશે. આ ચુકાદો સ્પષ્ટ કરે છે કે ભાડુઆત તરીકે મળેલો કબજો અનુમતિપૂર્ણ હોય છે, શત્રુતાપૂર્ણ નહીં.

મકાન માલિકના મુખ્ય કાનૂની અધિકારો

housing.comના એક અહેવાલ મુજબ, ભારતમાં મકાન માલિકો પાસે ઘણા મુખ્ય કાયદાકીય અધિકારો છે, જે મોડેલ ટેનન્સી એક્ટ, 2020 અને અન્ય રાજ્ય-વિશિષ્ટ કાયદાઓ હેઠળ સુરક્ષિત છે:

1. ભાડું વધારવાનો અધિકાર: મકાન માલિકને બજાર ભાવ મુજબ ભાડું નક્કી કરવાનો અને સમયાંતરે તેને વધારવાનો અધિકાર છે. સામાન્ય રીતે, દર વર્ષે 10% સુધીનો વધારો જોવા મળે છે, જોકે આ રાજ્યના કાયદા પર આધાર રાખે છે.

2. ભાડુઆતને કાઢવાનો અધિકાર: જો ભાડુઆત સમયસર ભાડું ન ચૂકવે, મિલકતનો દુરુપયોગ કરે, મિલકતનો કોઈ હિસ્સો ત્રીજા પક્ષને ભાડે આપે, અથવા રેન્ટ એગ્રીમેન્ટની શરતો તોડે તો મકાન માલિક તેને કાયદેસર રીતે ખાલી કરાવી શકે છે.

3. પોતાના ઉપયોગ માટે મિલકત પાછી લેવી: જો મકાન માલિકને પોતાના અંગત ઉપયોગ માટે અથવા પરિવારના સભ્યો માટે મિલકતની જરૂર હોય, તો તેઓ ભાડુઆતને ખાલી કરવા કહી શકે છે.

4. રિપેરિંગ માટે હંગામી કબજો: જો મિલકતમાં મોટું સમારકામ કે જાળવણીનું કામ જરૂરી હોય, જેના કારણે ભાડુઆતનું ત્યાં રહેવું શક્ય ન હોય, તો મકાન માલિક હંગામી ધોરણે મિલકતનો કબજો પાછો લઈ શકે છે.

આ પણ વાંચો-Export Promotion Mission: ભારત બનશે ગ્લોબલ એક્સપોર્ટ હબ, કેબિનેટે 25,060 કરોડના મહત્ત્વના 'નિકાસ મિશન'ને આપી મંજૂરી