ભારતની વસ્તી 1.46 અબજની નજીક, પરંતુ ફર્ટિલિટી રેટમાં ઘટાડો: UN રિપોર્ટ

સંયુક્ત રાષ્ટ્ર (UN) દ્વારા નવો રિપોર્ટ 'વર્લ્ડ પોપ્યુલેશન સ્ટેટ (SOWP) 2025' જાહેર કરવામાં આવ્યો છે, જેમાં ભારતની વસ્તી અને ફર્ટિલિટી રેટ અંગે મહત્વની માહિતી સામે આવી છે. આ રિપોર્ટ અનુસાર, 2025ના અંત સુધીમાં ભારતની વસ્તી 1.46 અબજ સુધી પહોંચી શકે છે, જે વિશ્વમાં સૌથી વધુ હશે. જોકે, દેશનો ફર્ટિલિટી રેટ ઘટીને પ્રતિ મહિલા 1.9 બાળકો થયો છે, જે રિપ્લેસમેન્ટ લેવલ 2.1થી નીચે છે.

ફર્ટિલિટી રેટમાં ઘટાડો: શું છે કારણ?

UN રિપોર્ટમાં જણાવાયું છે કે ભારતમાં પ્રજનન દર ઘટવાનું મુખ્ય કારણ સારી શિક્ષણ વ્યવસ્થા અને રિપ્રોડક્ટિવ હેલ્થકેરની ઉપલબ્ધતા છે. UNFPAના ભારત પ્રતિનિધિ એન્ડ્રિયા એમ. વોજ્નરે જણાવ્યું, "1970માં ભારતમાં પ્રતિ મહિલા આશરે 5 બાળકોનો જન્મ થતો હતો, જે હવે ઘટીને લગભગ 2 બાળકો થયો છે. આ સફળતા શિક્ષણ અને હેલ્થકેરના વિકાસને આભારી છે." આ ઘટાડો દર્શાવે છે કે ભારતની મહિલાઓ હવે ઓછા બાળકોને જન્મ આપી રહી છે, જેના કારણે વસ્તીનું રિપ્લેસમેન્ટ લેવલ જાળવી રાખવું મુશ્કેલ બની રહ્યું છે. એટલે કે, દરરોજ જેટલા લોકો આ દુનિયા છોડી રહ્યા છે, તેટલા નવા જન્મ નથી થઈ રહ્યા.

ભારતની યુવા વસ્તી: એક મોટી તક

0-14 વય જૂથ: 24%

10-19 વય જૂથ: 17%

10-24 વય જૂથ: 26%

15-64 વય જૂથ (કામકાજી વય): 68%

આ યુવા અને કામકાજી વસ્તી ભારત માટે મોટી તક છે. જો દેશમાં પૂરતા રોજગારની તકો અને અસરકારક નીતિઓ હશે, તો ભારત ભવિષ્યમાં આર્થિક મહાસત્તા બની શકે છે. આ ડેમોગ્રાફિક ડિવિડન્ડનો લાભ લેવા માટે નોકરીઓ અને શિક્ષણ પર ધ્યાન આપવું જરૂરી છે.

પડકારો: પ્રજનન લક્ષ્યો હાંસલ ન થવા

રિપોર્ટમાં એક ચિંતાજનક મુદ્દો એ પણ ઉઠાવવામાં આવ્યો છે કે ભારતમાં લાખો લોકો પોતાના પ્રજનન લક્ષ્યો હાંસલ કરી શકતા નથી. ઓછી કે વધુ વસ્તી કરતાં આ સમસ્યા વધુ ગંભીર છે. આના પાછળ હેલ્થકેરની મર્યાદિત ઉપલબ્ધતા, આર્થિક સમસ્યાઓ અને સામાજિક પરિબળો જવાબદાર હોઈ શકે છે.

ભારત માટે શું છે ભવિષ્ય?

ભારતની વધતી વસ્તી અને ઘટતો ફર્ટિલિટી રેટ બંને દેશ માટે તકો અને પડકારો લઈને આવ્યા છે. યુવા વસ્તીનો લાભ લેવા માટે સરકારે શિક્ષણ, રોજગાર અને હેલ્થકેર પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું પડશે. સાથે જ, ફર્ટિલિટી રેટને સ્થિર રાખવા માટે પણ નીતિઓ ઘડવી જરૂરી છે.

આ પણ વાંચો-Pakistan Spy Case: જાસૂસી કેસમાં ધરપકડ કરાયેલી જ્યોતિ મલ્હોત્રાને હિસાર કોર્ટે આપ્યો મોટો ઝટકો, જામીન અરજી ફગાવાઈ