જયશંકરની ચાણક્ય નીતિથી ચીન, પાકિસ્તાન અને બાંગ્લાદેશને લાગશે ઝટકો, સિંધુ-બ્રહ્મપુત્રની રણનીતિ અને ચિકન નેક પર મોટી જીત

Indus Water Treaty: ભારત આજે પાકિસ્તાન, ચીન અને બાંગ્લાદેશ જેવા પડોશી દેશોની ઘેરાબંદી અને રાજકીય-ભૂગોળિક પડકારોનો સામનો કરી રહ્યું છે. પરંતુ વિદેશ મંત્રી એસ. જયશંકરની ચાણક્ય નીતિએ આ ત્રણેય દેશોને બેકફૂટ પર લાવી દીધા છે. રાજ્યસભામાં 'ઓપરેશન સિંદૂર' અને ભારતની વ્યૂહરચના પર બોલતા જયશંકરે સ્પષ્ટ કર્યું કે ભારત હવે પોતાની નદીઓ અને ભૂગોળનો ઉપયોગ કરીને દુશ્મનોને જવાબ આપશે. આ લેખમાં જાણીએ કે ભારત સિંધુ, બ્રહ્મપુત્ર અને ચિકન નેકની રણનીતિ વડે કેવી રીતે આ પડકારોનો સામનો કરી રહ્યું છે.

સિંધુ જળ સંધિ રોકી, પાકિસ્તાનની લાઇફલાઇન પર ફટકો

જયશંકરે રાજ્યસભામાં જણાવ્યું કે પહેલગામ આતંકી હુમલા બાદ ભારતે પાકિસ્તાન સામે કડક પગલાં લીધાં છે. સૌથી મોટું પગલું છે સિંધુ જળ સંધિને સ્થગિત કરવી. આ સંધિ હેઠળ સિંધુ, ઝેલમ અને ચિનાબ નદીઓનું પાણી પાકિસ્તાનને મળતું હતું, જેના પર તેની 80% ખેતી અને અર્થતંત્ર નિર્ભર છે. પાણી રોકવાથી પાકિસ્તાનના પંજાબ અને સિંધ પ્રાંતોમાં ખેતી ઠપ થઈ શકે છે, ઉપરાંત વીજળી ઉત્પાદનમાં પણ ઘટાડો થશે. જયશંકરે કહ્યું, "ખૂન અને પાણી એકસાથે નહીં વહે. આતંકવાદનો જવાબ આપવા ભારત તૈયાર છે."

સિંધુ જળ સંધિનો ઇતિહાસ

બ્રહ્મપુત્ર પર ચીનનો મેગા ડેમ, ભારતનો જવાબ તૈયાર

ચીન તિબેટમાં બ્રહ્મપુત્ર નદી પર વિશ્વનું સૌથી મોટું હાઇડ્રોપાવર ડેમ બનાવી રહ્યું છે, જેની કિંમત 167.8 બિલિયન ડોલર છે. આ ડેમ 'ગ્રેટ બેન્ડ' ખાતે બની રહ્યું છે, જ્યાંથી બ્રહ્મપુત્ર નદી ભારતના અરુણાચલ પ્રદેશમાં 'સિયાંગ' નામે પ્રવેશે છે. આ ડેમથી ભારત અને બાંગ્લાદેશમાં નદીના પ્રવાહ પર અસર પડી શકે છે, જે બંને દેશોની ખેતી અને અર્થતંત્ર માટે મહત્વનું છે.

બ્રહ્મપુત્રનું મહત્વ

બ્રહ્મપુત્ર બેસિનનો બે-તૃતીયાંશ ભાગ ચીન-નિયંત્રિત તિબેટમાં છે, પરંતુ નદીનું 80% પાણી ભારતના ઉત્તર-પૂર્વમાંથી આવે છે. ભારતમાં વાર્ષિક 2,300 મિમી વરસાદ અને સહાયક નદીઓ બ્રહ્મપુત્રને વિશાળ બનાવે છે, જ્યારે તિબેટમાં માત્ર 300 મિમી વરસાદ થાય છે. ચીનનું આ ડેમ તિબેટ અને દલાઈ લામાને શરણ આપનાર ભારત સામે રાજકીય હથિયાર તરીકે જોવાય છે.

ચિકન નેક પર જયશંકરની રણનીતિ, બાંગ્લાદેશ ચૂપ

ભારતનું સિલીગુડી કોરિડોર (ચિકન નેક) એક સાંકડો 22 કિલોમીટરનો રસ્તો છે, જે ભારતની મુખ્ય ભૂમિને ઉત્તર-પૂર્વના રાજ્યો સાથે જોડે છે. આ કોરિડોર નેપાળ, ભૂટાન અને બાંગ્લાદેશની વચ્ચે આવેલું છે અને ભૌગોલિક રીતે સંવેદનશીલ છે. બાંગ્લાદેશના નેતા મોહમ્મદ યૂનુસે આ કોરિડોરને લઈને ધમકી આપી હતી, પરંતુ જયશંકરની રણનીતિએ તેમને શાંત કરી દીધા.

રેલ નેટવર્કની શક્તિ

ભારતે 2030 સુધીમાં ઉત્તર-પૂર્વના સાત રાજ્યોને રેલવે દ્વારા દેશના બાકીના ભાગ સાથે જોડવાનું લક્ષ્ય રાખ્યું છે. હાલમાં અસમ, ત્રિપુરા, અરુણાચલ પ્રદેશ અને મિઝોરમ રેલથી જોડાયેલા છે. મિઝોરમમાં બૈરાબી-સૈરાંગ લાઇન (51.38 કિલોમીટર)નું ઉદ્ઘાટન વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી કરશે. આ રેલ પ્રોજેક્ટ્સ ચિકન નેક પર નિર્ભરતા ઘટાડશે અને ઉત્તર-પૂર્વની અર્થવ્યવસ્થાને બદલશે.

ભારતની રણનીતિનો હાર્દ

જયશંકરની ચાણક્ય નીતિ ફક્ત પાણી અને રેલવે સુધી મર્યાદિત નથી. તેમણે ચીનની સામે પણ મજબૂત વલણ અપનાવ્યું છે. ચીનની તિબેટ નીતિ અને બાંગ્લાદેશની ધમકીઓનો જવાબ આપવા ભારતે ભૂગોળ, નદીઓ અને રેલ નેટવર્કનો ઉપયોગ કરીને એક નવી રણનીતિ તૈયાર કરી છે. આ રણનીતિ નફાકારક હશે કે નહીં, તે સમય જ બતાવશે, પરંતુ હાલ તો ભારતે પોતાના પડોશીઓને સ્પષ્ટ સંદેશ આપી દીધો છે.

આ પણ વાંચો-ગેસ એજન્સીથી બંપર કમાણી: દરેક સિલિન્ડર પર આટલું કમિશન, જાણો નિયમો અને ખર્ચ