RBIનો સોનાનો ભંડાર: એક વર્ષમાં મૂલ્ય ત્રણ ગણું, હવે 6.88 લાખ કરોડની કિંમત

રિઝર્વ બેન્ક ઓફ ઈન્ડિયા (RBI)ના સોનાના ભંડારનું મૂલ્ય ગત એક વર્ષમાં ત્રણ ગણું થઈ ગયું છે, જે વૈશ્વિક આર્થિક અને ભૂ-રાજકીય અનિશ્ચિતતાઓ વચ્ચે સોનાની વધતી માંગ અને ખરીદીનું પરિણામ છે. RBIના તાજેતરના આંકડા અનુસાર, 11 એપ્રિલ, 2025ના રોજ પૂરા થયેલા સપ્તાહમાં સોનાના ભંડારનું મૂલ્ય 11,986 કરોડ રૂપિયા વધ્યું છે. આ તારીખે RBIના સોનાના ભંડારનું કુલ મૂલ્ય 6,88,496 કરોડ રૂપિયા નોંધાયું છે.

RBIના સોનાના ભંડારની હાલની સ્થિતિ

RBIના સોનાના ભંડારનું પ્રમાણ ડિસેમ્બર 2024 સુધીમાં 876 ટન હતું, જે ગ્લોબલ લેવલે ભારતને ટોચના 10 સોનાના ભંડાર ધરાવતા દેશોમાં સ્થાન આપે છે. આ ભંડારનો 60 ટકા ભાગ, એટલે કે 510 ટનથી વધુ સોનું, ભારતમાં જ સંગ્રહિત છે, જ્યારે બાકીનું સોનું બેન્ક ઓફ ઈંગ્લેન્ડ અને બેન્ક ફોર ઈન્ટરનેશનલ સેટલમેન્ટ્સ (BIS)માં સુરક્ષિત રાખવામાં આવે છે. 2024 દરમિયાન, RBIએ 72.6 ટન સોનું ખરીદ્યું, જે 2023ની 16 ટનની ખરીદી કરતાં ચાર ગણું વધારે છે.

સોનાનું મૂલ્ય કેમ વધ્યું?

આ ભાવ વધારાના મુખ્ય કારણોમાં શામેલ

ગ્લોબલ ટ્રેડ અનિશ્ચિતતા: અમેરિકાના રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પની નવી ટેરિફ યોજનાઓ, ખાસ કરીને ચીન પર લગાવવામાં આવેલા ઊંચા ટેરિફ, અને ચીનના જવાબી ટેરિફે વૈશ્વિક વેપાર યુદ્ધનો ભય ઊભો કર્યો છે. આના કારણે રોકાણકારો સોના જેવા સુરક્ષિત અસ્કયામતો તરફ વળ્યા છે.

નબળો અમેરિકી ડોલર: અમેરિકી ડોલરનું મૂલ્ય ઘટવાથી સોનાની માંગમાં વધારો થયો છે, કારણ કે સોનું ડોલરના ઘટાડાની સામે રક્ષણ આપે છે.

ભૂ-રાજકીય તણાવ: રશિયા-યુક્રેન યુદ્ધ, મધ્ય પૂર્વમાં અશાંતિ અને અન્ય આંતરરાષ્ટ્રીય તણાવે સોનાને સલામત રોકાણ તરીકે વધુ આકર્ષક બનાવ્યું છે.

કેન્દ્રીય બેન્કોની ખરીદી: વૈશ્વિક સ્તરે કેન્દ્રીય બેન્કો, ખાસ કરીને ભારત, પોલેન્ડ, તુર્કી 2024માં 1,045 ટન સોનું ખરીદ્યું હતું, જે વિશ્વભરની કેન્દ્રીય બેન્કોમાં ત્રીજો સૌથી મોટો ખરીદદાર હતો.

RBIની વ્યૂહરચના શું છે?

RBIએ સોનાના ભંડારમાં વધારો કરવાની વ્યૂહરચના 2017થી અપનાવી છે, પરંતુ કોવિડ-19 પછી અને રશિયા-યુક્રેન યુદ્ધની શરૂઆત બાદ આ ખરીદીમાં ઝડપ આવી છે. 2024માં, RBIએ દર મહિને સોનું ખરીદ્યું, સિવાય કે ડિસેમ્બરના, અને 2025ના પ્રથમ બે મહિનામાં 2.8 ટન વધુ સોનું ઉમેર્યું. આ વ્યૂહરચનાના મુખ્ય ઉદ્દેશ્યો છે:

વૈવિધ્યકરણ: વિદેશી ચલણ, ખાસ કરીને અમેરિકી ડોલર પરની નિર્ભરતા ઘટાડવા માટે સોનું એક સુરક્ષિત અસ્કયામત તરીકે કામ કરે છે.

મુદ્રાસ્ફીતિ સામે રક્ષણ: સોનું મુદ્રાસ્ફીતિના જોખમ સામે રક્ષણ આપે છે, જેનું મૂલ્ય અસ્થિર આર્થિક સ્થિતિમાં પણ જળવાઈ રહે છે.

સ્થાનિક સંગ્રહ: RBIએ 2022થી 214 ટનથી વધુ સોનું વિદેશથી ભારતમાં સ્થાનાંતરિત કર્યું છે, જેનો હેતુ સ્થાનિક સંગ્રહ ક્ષમતા વધારવા અને વિદેશી સંગ્રહના જોખમો ઘટાડવાનો છે.

ભારતના અર્થતંત્ર પર અસર

RBIના સોનાના ભંડારમાં વધારો ભારતના વિદેશી હૂંડિયામણ ભંડારની મજબૂતી દર્શાવે છે, જે સપ્ટેમ્બર 2024 સુધીમાં 705.78 અબજ ડોલર સુધી પહોંચ્યું હતું. આ ભંડાર 11.2 મહિનાની આયાતને આવરી લે છે, જે બાહ્ય આર્થિક આંચકાઓ સામે રક્ષણ આપે છે. સોનાના ભંડારની શેર 2019માં 6.7 ટકાથી વધીને 2024માં 11.4 ટકા થઈ છે, જે RBIની વધતી જતી વિશ્વસનીયતા દર્શાવે છે.

RBIના સોનાના ભંડારનું મૂલ્ય 6.88 લાખ કરોડ રૂપિયા સુધી પહોંચવું એ ભારતની આર્થિક મજબૂતી અને વૈશ્વિક અનિશ્ચિતતાઓ સામે તેની તૈયારીનું પ્રતીક છે. વધતા સોનાના ભાવ અને RBIની આક્રમક ખરીદીએ ભારતને વૈશ્વિક સ્તરે મજબૂત સ્થાન આપ્યું છે. આ વ્યૂહરચના માત્ર આર્થિક સ્થિરતા જ નહીં, પરંતુ ભવિષ્યના જોખમો સામે રક્ષણ પણ પૂરું પાડે છે.

આ પણ વાંચો - પહેલગામ આતંકી હુમલો - 26 પર્યટકોનાં મોત, 6 આતંકવાદીઓએ કર્યું નિર્દય શૂટઆઉટ, ગુજરાત સહિત અન્ય રાજ્યોના પીડિતો