ચીનનો બ્રહ્મપુત્રા નદી પર મેગા ડેમ: ડ્રેગને નિવેદન આપતા કહ્યું ભારત-બાંગ્લાદેશને નહીં થાય કોઈ અસર

ચીન દ્વારા બ્રહ્મપુત્રા નદીના ઉપરના ભાગમાં વિશ્વનો સૌથી મોટો હાઇડ્રોપાવર ડેમ બનાવવાની શરૂઆત કરવામાં આવી છે. આ પ્રોજેક્ટ ટિબેટના ન્યિંગચી શહેરમાં, ભારતની અરુણાચલ પ્રદેશ સરહદ નજીક આવેલા લાઇન ઓફ એક્ચ્યુઅલ કંટ્રોલ (LAC) પાસે બની રહ્યો છે. ચીનના વડાપ્રધાન લી ક્વિઆંગે આ પ્રોજેક્ટનું ઉદ્ઘાટન કર્યું હતું. ચીનનો દાવો છે કે આ ડેમથી ભારત અને બાંગ્લાદેશ જેવા નીચાણવાળા દેશોને કોઈ અસર નહીં થાય, પરંતુ ભારત આ પ્રોજેક્ટ પર નજીકથી નજર રાખી રહ્યું છે.

પ્રોજેક્ટની વિગતો

આ મેગા ડેમ બ્રહ્મપુત્રા નદી, જેને ટિબેટમાં યારલુંગ ઝાંગબો તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, તેના નીચલા ભાગમાં બનાવવામાં આવી રહ્યો છે. આ પ્રોજેક્ટનો ખર્ચ આશરે 1.2 ટ્રિલિયન યુઆન (લગભગ $167 બિલિયન) હોવાનો અંદાજ છે. આ ડેમ પાંચ કાસ્કેડ પાવર સ્ટેશનોનો સમાવેશ કરશે અને દર વર્ષે 300 બિલિયન kWh વીજળી ઉત્પન્ન કરશે, જે 300 મિલિયનથી વધુ લોકોની વીજળીની જરૂરિયાત પૂરી કરી શકે છે. આ પ્રોજેક્ટ ચીનના થ્રી ગોર્જસ ડેમને પણ પાછળ છોડી દેશે, જે હાલમાં વિશ્વનો સૌથી મોટો ડેમ છે.

ચીનનો દાવો: નીચાણવાળા દેશોને નુકસાન નહીં

ભારતની ચિંતા

ભારત આ પ્રોજેક્ટને લઈને ચિંતિત છે, કારણ કે આ ડેમ ચીનને બ્રહ્મપુત્રા નદીના પાણીના પ્રવાહને નિયંત્રિત કરવાની શક્તિ આપી શકે છે. આ ઉપરાંત, મોનસૂન દરમિયાન વધારે પાણી છોડવાથી ભારતના અરુણાચલ પ્રદેશ અને આસામમાં પૂરનું જોખમ વધી શકે છે. અરુણાચલ પ્રદેશના મુખ્યમંત્રી પેમા ખાંડુએ આ પ્રોજેક્ટને "વોટર બોમ્બ" ગણાવ્યો છે અને જણાવ્યું કે ચીન આંતરરાષ્ટ્રીય પાણીની સંધિનું પાલન કરતું નથી, જેનાથી તેના પર વિશ્વાસ કરવો મુશ્કેલ છે.

ભારતની રણનીતિ

ભારત પણ બ્રહ્મપુત્રા નદી પર પોતાનો હાઇડ્રોપાવર પ્રોજેક્ટ બનાવી રહ્યું છે, જે અરુણાચલ પ્રદેશમાં સિઆંગ નદી પર 10,000 MWની ક્ષમતા ધરાવે છે. આ પ્રોજેક્ટનો હેતુ ચીનના ડેમની અસરને ઘટાડવાનો અને પૂરથી બચાવવાનો છે. ભારત અને ચીન વચ્ચે 2006થી એક્સપર્ટ લેવલ મિકેનિઝમ (ELM) હેઠળ ટ્રાન્સ-બોર્ડર નદીઓના ડેટા શેરિંગની વ્યવસ્થા છે, જે હેઠળ ચીન ફ્લડ સીઝન દરમિયાન બ્રહ્મપુત્રા અને સતલુજ નદીનો ડેટા શેર કરે છે.

બાંગ્લાદેશની ચિંતા

બાંગ્લાદેશે પણ આ પ્રોજેક્ટ અંગે ચીનને પત્ર લખીને વધુ માહિતી માંગી છે. બ્રહ્મપુત્રા નદી બાંગ્લાદેશના 65%થી વધુ પાણીની જરૂરિયાત પૂરી કરે છે અને તે દેશની લાઇફલાઇન ગણાય છે. ડેમથી નદીના પ્રવાહ અને ઇકોલોજી પર અસર થવાની ચિંતા છે, જેનાથી બાંગ્લાદેશના લાખો લોકોની આજીવિકા અને ખેતી પર અસર પડી શકે છે.

પર્યાવરણીય અને ભૂકંપનું જોખમ

આ ડેમ હિમાલયના ઇકોલોજીકલી સંવેદનશીલ વિસ્તારમાં બની રહ્યો છે, જ્યાં ટેક્ટોનિક પ્લેટની સરહદે ભૂકંપનું જોખમ રહેલું છે. નિષ્ણાતોનું માનવું છે કે આ પ્રોજેક્ટથી નદીનો કુદરતી પ્રવાહ, માછલીઓનું સ્થળાંતર અને મોનસૂન-આધારિત ખેતી પર અસર થઈ શકે છે. ચીનનો દાવો છે કે તેણે આ પ્રોજેક્ટ માટે દાયકાઓ સુધી અભ્યાસ કર્યો છે અને સલામતીના પગલાં લીધા છે.

આ પણ વાંચો-ચીનનો ભારત વિરુદ્ધ પ્રોપેગેન્ડા: રાફેલ જેટથી લઈને ટૂરિઝમ સુધીની ખોટી અફવાઓનો પર્દાફાશ

ચીનનો બ્રહ્મપુત્રા નદી પરનો આ મેગા ડેમ પ્રોજેક્ટ એક તરફ ચીનની રિન્યુએબલ એનર્જીની મહત્વાકાંક્ષા દર્શાવે છે, તો બીજી તરફ ભારત અને બાંગ્લાદેશ માટે ભૂ-રાજકીય અને પર્યાવરણીય ચિંતાઓ ઉભી કરે છે. ભારત આ પ્રોજેક્ટ પર નજર રાખી રહ્યું છે અને પોતાની વ્યૂહરચના તૈયાર કરી રહ્યું છે, જ્યારે બાંગ્લાદેશે વધુ માહિતીની માંગણી કરી છે. આ પ્રોજેક્ટની સફળતા અને તેની અસરો નજીકના ભવિષ્યમાં સ્પષ્ટ થશે.