ડોલરનું વર્ચસ્વ: શું રશિયા-ચીનની યોજના નિષ્ફળ જશે?

Dollar Dominance: અમેરિકન ડોલરનું વૈશ્વિક બજારમાં દબદબો દાયકાઓથી અકબંધ છે, પરંતુ રશિયા અને ચીનની ડી-ડોલરાઇઝેશનની ચર્ચાઓએ આ મુદ્દાને ફરી ચર્ચામાં લાવ્યો છે. હાર્વર્ડ યુનિવર્સિટીના પ્રોફેસર અને આઇએમએફના પૂર્વ ચીફ ઇકોનોમિસ્ટ ગીતા ગોપીનાથનું માનવું છે કે ડોલરનું વર્ચસ્વ હજુ ઘણા વર્ષો સુધી ટકી રહેશે.

ગોપીનાથના મતે, ડોલરની તાકાત ફક્ત અમેરિકન અર્થવ્યવસ્થાના કદ પૂરતી મર્યાદિત નથી. તેની પાછળ અમેરિકાની મજબૂત સંસ્થાઓ, નાણાકીય બજારોની ઊંડાઈ અને કાયદાકીય વ્યવસ્થા જેવા પરિબળો પણ છે. તેમણે એક પોડકાસ્ટમાં જણાવ્યું કે આ પરિબળો ડોલરને વૈશ્વિક રિઝર્વ કરન્સી તરીકે અડગ રાખે છે.

ડોલરની વૈશ્વિક ભૂમિકા

અમેરિકન ડોલર વિશ્વની સૌથી મોટી રિઝર્વ કરન્સી છે. આંતરરાષ્ટ્રીય વેપાર અને નાણાકીય વ્યવહારોમાં તેનો ઉપયોગ સૌથી વધુ થાય છે. જોકે, અમેરિકા પર વધતું દેવું, ટ્રેડ ટેરિફ અને મહામારીની નાણાકીય અસરોને લઈને ડોલરના ભવિષ્ય અંગે ચર્ચાઓ ચાલી રહી છે. રશિયા અને ચીન ડોલરનો વિકલ્પ શોધવાના પ્રયાસો કરી રહ્યા છે, જેમાં બ્રિક્સ સમૂહ મહત્વની ભૂમિકા ભજવે છે.

ભારત પર ડોલરની મજબૂતીની અસર

ડોલરની મજબૂતી ભારત જેવા વિકાસશીલ દેશો માટે પડકારો લાવે છે. જ્યારે ડોલરનું મૂલ્ય વધે છે, ત્યારે આયાતી માલસામાન, જેમ કે ઇલેક્ટ્રોનિક્સ અને પેટ્રોલ, મોંઘા થઈ જાય છે. ઉદાહરણ તરીકે, જો એક આઇફોનની કિંમત 1000 ડોલર છે, તો ડોલરના મૂલ્યમાં વધારો થવાથી ભારતીય ગ્રાહકોને તે ખરીદવા માટે વધુ રૂપિયા ચૂકવવા પડે છે. ભારતના નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણે જણાવ્યું હતું કે આનો અર્થ એ નથી કે રૂપિયો નબળો પડી રહ્યો છે, પરંતુ ડોલર વધુ મજબૂત થઈ રહ્યો છે.

રશિયા-ચીનની યોજના

રશિયા પોતાના પર લાગેલા આર્થિક પ્રતિબંધોની અસર ઘટાડવા માટે સ્થાનિક કરન્સીમાં વેપારને પ્રોત્સાહન આપી રહ્યું છે. બીજી તરફ, ચીન ડોલરના વર્ચસ્વને તોડીને પોતાની કરન્સી રેન્મિન્બીને વૈશ્વિક બજારમાં મજબૂત કરવા માગે છે. જોકે, ગોપીનાથનું માનવું છે કે ડોલરની સરખામણીમાં અન્ય કોઈ કરન્સી હજુ તેની જગ્યા લઈ શકે તેમ નથી.

ગીતા ગોપીનાથના મતે, અમેરિકન ડોલરનું વર્ચસ્વ હજુ નજીકના ભવિષ્યમાં યથાવત રહેશે. રશિયા અને ચીનના પ્રયાસો છતાં, અમેરિકાની આર્થિક અને સંસ્થાકીય મજબૂતી ડોલરને વૈશ્વિક બજારમાં નેતૃત્વ આપતી રાખશે. ભારત જેવા દેશો માટે આનો અર્થ એ છે કે ડોલરની મજબૂતીથી આયાત ખર્ચમાં વધારો થશે, પરંતુ ભારતે આંતરરાષ્ટ્રીય વેપારમાં સંતુલન જાળવવું પડશે.

આ પણ વાંચો-એક સમયે વોટ્સએપને આપતી હતી સખત સ્પર્ધા... હવે આ ભારતીય કંપની થઈ રહી છે બંધ, સરકારના નિર્ણયની અસર!