1 ઓગસ્ટ 2025થી UPIમાં મોટા ફેરફારો: બેલેન્સ ચેક, ઓટોપે અને ટ્રાન્ઝેક્શન પર નવા નિયમો

નેશનલ પેમેન્ટ્સ કોર્પોરેશન ઓફ ઈન્ડિયા (NPCI) 1 ઓગસ્ટ, 2025થી યુનિફાઈડ પેમેન્ટ્સ ઈન્ટરફેસ (UPI)ના ઉપયોગને લગતા નવા નિયમો લાગુ કરવા જઈ રહ્યું છે. આ નવા નિયમો ખાસ કરીને UPIના એપ્લિકેશન પ્રોગ્રામિંગ ઈન્ટરફેસ (API)ના ઉપયોગને કંટ્રોલ કરશે, જેની સીધી અસર ગૂગલ પે, ફોનપે, અને પેટીએમ જેવી એપ્સનો ઉપયોગ કરતા કરોડો યુઝર્સ પર પડશે. આ ફેરફારોનો મુખ્ય હેતુ UPI સિસ્ટમ પરના ભારને ઘટાડવાનો અને ટેકનિકલ આઉટેજને રોકવાનો છે, જેથી યુઝર્સને સ્મૂધ ડિજિટલ પેમેન્ટનો અનુભવ મળે.

UPI પર વધતો લોડ અને આઉટેજની સમસ્યા

ભારતમાં UPI એ ડિજિટલ પેમેન્ટનું સૌથી પોપ્યુલર માધ્યમ બની ગયું છે, જે દર મહિને 16 અબજથી વધુ ટ્રાન્ઝેક્શન પ્રોસેસ કરે છે. મે 2025માં UPIએ 18.67 અબજ ટ્રાન્ઝેક્શન સાથે ₹25.14 લાખ કરોડનું વોલ્યૂમ નોંધાવ્યું હતું, જે દર સેકન્ડે આશરે 7,000 ટ્રાન્ઝેક્શનની સમકક્ષ છે.

આટલી મોટી સંખ્યામાં ટ્રાન્ઝેક્શનને કારણે UPI સિસ્ટમ પર અતિશય લોડ આવે છે, જેના પરિણામે તાજેતરમાં અનેક આઉટેજની ઘટનાઓ સામે આવી છે. ઉદાહરણ તરીકે, 12 એપ્રિલ 2025ના રોજ UPI સિસ્ટમ 5 કલાક સુધી ડાઉન રહી હતી, જે ત્રણ વર્ષમાં સૌથી લાંબો આઉટેજ હતો. આ દરમિયાન સફળતા દર 50%થી 80% સુધી ઘટી ગયો હતો, જેના કારણે લાખો યુઝર્સને મુશ્કેલીનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. NPCIએ આઉટેજનું મુખ્ય કારણ 'ચેક ટ્રાન્ઝેક્શન' APIનો વારંવાર થતો દુરુપયોગ હોવાનું જણાવ્યું છે.

NPCIએ બેન્કો અને પેમેન્ટ સર્વિસ પ્રોવાઈડર્સ (PSPs) જેમ કે ગૂગલ પે, ફોનપે, અને પેટીએમને 31 જુલાઈ, 2025 સુધીમાં 10 સૌથી વધુ ઉપયોગમાં લેવાતા APIને કંટ્રોલ કરવા આદેશ આપ્યો છે. આ નવા નિયમો 1 ઓગસ્ટ, 2025થી લાગુ થશે અને નીચે મુજબની સેવાઓ પર અસર કરશે:

બેલેન્સ ચેક પર લિમિટ: યુઝર્સ હવે દરેક UPI એપ (જેમ કે ફોનપે, ગૂગલ પે) પર દિવસમાં માત્ર 50 વખત બેંક બેલેન્સ ચેક કરી શકશે. જો તમે બે એપ્સનો ઉપયોગ કરો, તો દરેક એપ પર 50 વખત બેલેન્સ ચેક કરી શકશો.

લિંક્ડ એકાઉન્ટ ચેક: તમે તમારા મોબાઈલ નંબર સાથે લિંક થયેલા બેંક એકાઉન્ટની યાદી દિવસમાં 25 વખત ચેક કરી શકશો, તે પણ યુઝરની સ્પષ્ટ સંમતિ સાથે.

ઓટોપે મેન્ડેટ: SIP, નેટફ્લિક્સ સબસ્ક્રિપ્શન જેવા ઓટોપે પેમેન્ટ ફક્ત નોન-પીક અવર્સમાં જ થશે, એટલે કે સવારે 10 વાગ્યા પહેલાં, બપોરે 1થી સાંજે 5 વાગ્યા અને રાત્રે 9:30 વાગ્યા પછી. દરેક મેન્ડેટ માટે 1 પ્રયાસ અને 3 રિટ્રાયની મર્યાદા હશે.

ટ્રાન્ઝેક્શન સ્ટેટસ ચેક: ટ્રાન્ઝેક્શન સ્ટેટસ ચેક કરવા માટે બેન્કો અને એપ્સે ઓથેન્ટિકેશન પછી ઓછામાં ઓછું 90 સેકન્ડ રાહ જોવી પડશે, અને 2 કલાકમાં માત્ર 3 વખત સ્ટેટસ ચેક થઈ શકશે.

પીક અવર્સમાં નોન-યુઝર API પર પ્રતિબંધ: નોન-યુઝર ઈનિશિયેટેડ API રિક્વેસ્ટ પીક અવર્સ (સવારે 10 થી બપોરે 1 અને સાંજે 5 થી 9:30) દરમિયાન પ્રતિબંધિત રહેશે.

શા માટે આ ફેરફારો?

UPIની વધતી પોપ્યુલર તા સાથે, સિસ્ટમ પર ટેકનિકલ ખામીઓ અને દુરુપયોગની ઘટનાઓ પણ વધી છે. ખાસ કરીને, વારંવાર થતી API રિક્વેસ્ટ્સ, જેમ કે બેલેન્સ ચેક અને ટ્રાન્ઝેક્શન સ્ટેટસ ચેક, સિસ્ટમ પર ભારે લોડ ઉભો કરે છે. માર્ચ અને એપ્રિલ 2025માં, ચેક ટ્રાન્ઝેક્શન APIના વધુ પડતા ઉપયોગને કારણે UPI સિસ્ટમમાં વિક્ષેપ જોવા મળ્યો હતો. NPCIનો ઉદ્દેશ આ નવા નિયમો દ્વારા સિસ્ટમની સ્થિરતા અને સુરક્ષા વધારવાનો છે.

યુઝર્સ પર શું થશે અસર?

બેલેન્સ ચેકની મર્યાદા: જો તમે વારંવાર બેલેન્સ ચેક કરો છો, તો દરરોજ 50 વખતની લિમિટને કારણે તમારે તમારી આદત બદલવી પડી શકે છે.

ઓટોપેમેન્ટમાં ફેરફાર: ઓટોપેમેન્ટ નોન-પીક અવર્સમાં જ થશે, જેનાથી તમારા સબસ્ક્રિપ્શન પેમેન્ટનો સમય બદલાઈ શકે છે.

રિયલ-ટાઈમ અપડેટ્સ: NPCIએ સ્પષ્ટ કર્યું છે કે આ ફેરફારો છતાં યુઝર્સને રિયલ-ટાઈમ બેલેન્સ અપડેટ્સ મળતા રહેશે.

સુરક્ષા અને સ્થિરતા: આ નિયમો સિસ્ટમની સ્થિરતા અને સુરક્ષામાં સુધારો કરશે, જેનાથી આઉટેજની શક્યતા ઘટશે.

નિયમોનું પાલન ન કરવાની સજા

NPCIએ બેન્કો અને PSPsને ચેતવણી આપી છે કે જો તેઓ આ નિયમોનું પાલન નહીં કરે, તો API રિસ્ટ્રિક્શન, દંડ, અથવા નવા ગ્રાહકોના ઓનબોર્ડિંગ પર પ્રતિબંધ જેવી કાર્યવાહી થઈ શકે છે. બધા PSPsએ 31 ઓગસ્ટ, 2025 સુધીમાં NPCIને લેખિતમાં ખાતરી આપવાની રહેશે કે તેઓએ API રિક્વેસ્ટ્સને ક્યૂ અને રેટ-લિમિટ કરવાની વ્યવસ્થા કરી છે.

આ પણ વાંચો - પોસ્ટ ઓફિસની 4 સ્કીમ્સ: બેન્ક FD કરતાં પણ વધુ વ્યાજ!