ભારતે ચોખાની નિકાસ પરનો છેલ્લો પ્રતિબંધ પણ હટાવી લીધો છે. તેનો ઉદ્દેશ્ય કૃષિ ઉત્પાદનોની નિકાસ બમણી કરવાનો છે. આ ઉપરાંત, દેશની આર્થિક પ્રગતિને પણ પ્રોત્સાહન આપવાની જરૂર છે. ભારત વિશ્વમાં ચોખાનો સૌથી મોટો નિકાસકાર દેશ છે. આ મહિને ચોખાની નિકાસ પરના તમામ પ્રતિબંધો દૂર થવાથી અન્ય દેશો પર દબાણ વધ્યું છે. થાઈલેન્ડથી આવતા સફેદ ચોખાના ભાવ ઘટીને $405 પ્રતિ ટન થઈ ગયા છે. જાન્યુઆરી 2024માં તે $669 હતો. સરકારનો આ નિર્ણય એવા સમયે આવ્યો છે જ્યારે ભારત તેની કૃષિ અને ખાદ્ય નિકાસ વધારવા માંગે છે. આનાથી ખેડૂતોની આવકમાં વધારો થશે. દેશના અર્થતંત્રને ટેકો મળશે. ભારતની 1.4 અબજ વસ્તીમાંથી 42%થી વધુ લોકો ખેતી પર નિર્ભર છે. થાઇલેન્ડ ઉપરાંત, ચોખાની નિકાસના ક્ષેત્રમાં ભારતના સ્પર્ધકોમાં ચીન અને પાકિસ્તાનનો પણ સમાવેશ થાય છે. ભારતના આ સ્ટેપથી આંતરરાષ્ટ્રીય માર્કેટમાં ચોખાના ભાવમાં ઘટાડો થયો છે. આનાથી પાકિસ્તાનને નુકસાન થયું છે. ભારતનો ટાર્ગેટ 2030 સુધીમાં $100 બિલિયનના કૃષિ અને ખાદ્ય ઉત્પાદનોની નિકાસ કરવાનો છે. વાણિજ્ય પ્રધાન પીયૂષ ગોયલના જણાવ્યા અનુસાર, આ 2023-24માં $48.15 બિલિયનની નિકાસ કરતાં બમણી છે.
ભારતે બતાવી પોતાની તાકાત, આ એક ચાલથી મચાવી દીધો હાહાકાર, પાકિસ્તાનને આવી ગયો પરસેવો
ભારતે ચોખાની નિકાસ પરનો છેલ્લો પ્રતિબંધ હટાવી લીધો છે, જેના કારણે અન્ય દેશો પર દબાણ વધી રહ્યું છે. થાઈ ચોખાનો ભાવ ઘટીને $405 પ્રતિ ટન થયો છે. સરકારનો ધ્યેય 2030 સુધીમાં કૃષિ અને ખાદ્ય ઉત્પાદનોની નિકાસ વધારીને $100 બિલિયન કરવાનો છે. આનાથી ખેડૂતોની આવક વધશે અને અર્થતંત્રને ટેકો મળશે.
MoneyControl Newsઅપડેટેડ Mar 25, 2025 પર 3:14 PM
પીયૂષ ગોયલના મતે, 'ગયા વર્ષે ભારતની નિકાસ લગભગ $50 બિલિયનની હતી. પરંતુ, જેમ પેટ વધુ ખોરાક માટે ભૂખ્યું હોય છે, તેવી જ રીતે કોઈપણ દેશનું વાણિજ્ય મંત્રાલય મોટી સિદ્ધિઓ હાંસલ કરવા માંગે છે. મને આશા છે કે આપણે 100 બિલિયન ડોલરનો આંકડો પાર કરીશું. સરકારે ખાંડની નિકાસ પરના કેટલાક નિયંત્રણો પણ હળવા કર્યા છે.
રશિયા-યુક્રેન યુદ્ધ પછી ચોખાની નિકાસ પર હતો કડક પ્રતિબંધ
ભારતે 2022માં ચોખાની નિકાસ પરના નિયંત્રણો કડક બનાવવાનું શરૂ કર્યું. રશિયા-યુક્રેન યુદ્ધ બાદ ભાવમાં વધારો થતાં ભારતને ચોખાની અછતનો ભય હતો. આ પ્રતિબંધોને કારણે, એશિયા અને ઉત્તર અમેરિકાના લોકોએ ડરના કારણે વધુ ચોખા ખરીદવાનું શરૂ કર્યું. આનાથી એશિયન બેન્ચમાર્ક ચોખાના ભાવ 2008 પછીના સૌથી ઊંચા સ્તરે પહોંચી ગયા.
ભારતે સપ્ટેમ્બરમાં નિકાસ પ્રતિબંધો હળવા કરવાનું શરૂ કર્યું. S&P ગ્લોબલ અનુસાર, ભારતે 2023માં 14 મિલિયન ટન ચોખાની નિકાસ કરી હતી. ભારત સપ્ટેમ્બર 2024થી ઓક્ટોબર 2025 વચ્ચે 21.5 મિલિયન ટન ચોખાની નિકાસ કરી શકે છે. આ એક રેકોર્ડ હશે.
"જો ભારત 54-55 મિલિયન ટનના ગ્લોબલ માર્કેટમાંથી 20 મિલિયન ટનથી વધુ ચોખાની નિકાસ કરે છે, તો તે માર્કેટમાં છલકાઇ જશે," ઇન્ડિયન કાઉન્સિલ ફોર રિસર્ચ ઓન ઇન્ટરનેશનલ ઇકોનોમિક રિલેશન્સના કૃષિ અર્થશાસ્ત્રી અશોક ગુલાટીએ જણાવ્યું હતું.
પાકિસ્તાનને થયું નુકસાન
ભારતના માર્કેટમાં પાછા ફરવાથી પાકિસ્તાનને નુકસાન થયું છે. પાકિસ્તાને ભારતીય માર્કેટમાંથી ખસી ગયા પછી, તેને ઇન્ડોનેશિયા અને પૂર્વ આફ્રિકા જેવા દેશોમાં સ્થાન મળ્યું. લાહોર સ્થિત લતીફ રાઇસ મિલ્સના નિકાસ ડિરેક્ટર ઇબ્રાહિમ શફીકે જણાવ્યું હતું કે સપ્ટેમ્બરમાં ભારતે પ્રતિબંધ ઉઠાવી લીધા પછી પાકિસ્તાનથી આવતા બિન-બાસમતી ચોખાના ભાવ "લગભગ રાતોરાત" $850 પ્રતિ ટનથી ઘટીને $650 પ્રતિ ટન થઈ ગયા હતા.
"જેમ જેમ ભારત માર્કેટમાં પાછું આવ્યું, તેમ તેમ આફ્રિકન અને ઇન્ડોનેશિયન માર્કેટો સસ્તા ભારતીય ચોખા તરફ પાછા ફર્યા," તેમણે કહ્યું. આનાથી પાછલા વર્ષોની સરખામણીમાં પાકિસ્તાનના મહેસૂલમાં નુકસાન થયું છે.
યુએસ ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ એગ્રીકલ્ચરનો અંદાજ છે કે પાકિસ્તાન મે સુધીમાં 5.8 મિલિયન ટન ચોખાની નિકાસ કરશે. ગયા વર્ષની સરખામણીમાં આ 11.4%નો ઘટાડો છે.
ભારત પાછું મેળવશે માર્કેટ
"જ્યારે ભારત માર્કેટમાંથી ખસી ગયું, ત્યારે પાકિસ્તાન, વિયેતનામ અને થાઇલેન્ડ જેવા દેશોએ માર્કેટનો કેટલોક ભાગ કબજે કર્યો," બેંગલુરુ સ્થિત ચોખાના અર્થશાસ્ત્રી સમરેન્દુ મોહંતીએ જણાવ્યું. પરંતુ, એકવાર ભારત પાછું આવશે, પછી કોઈ પણ ભારત સાથે કોમ્પિટિશન કરી શકશે નહીં. તેમણે આગળ કહ્યું, 'ભારતને આ માર્કેટ પાછું મળશે.' આનાથી આફ્રિકન માર્કેટમાંથી બીજા બધાને બાકાત રાખવામાં આવશે.
વિશ્લેષકો કહે છે કે ભારતીય નિકાસમાં વધારો ગરીબ આફ્રિકન દેશોને ઓછા ભાવે ચોખા પૂરા પાડશે. પૂર્વ એશિયાઈ પશુ આહાર અને ઇથેનોલ ઉત્પાદકોને પણ ફાયદો થશે.
આફ્રિકા સામાન્ય રીતે તૂટેલા ચોખા માટે એક મોટું માર્કેટ છે. ઇન્ટરનેશનલ ફૂડ પોલિસી રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટના ડેટા અનુસાર, 2018-20 દરમિયાન ભારતની નિકાસમાં 80% થી વધુ તૂટેલા ચોખા હતા. 2022 માં, 17 આફ્રિકન દેશોની ચોખાની આયાતમાં ભારતીય ચોખાનો હિસ્સો 60% થી વધુ હતો અને સોમાલિયા સહિત નવ દેશોમાં 80%થી વધુ હતો.
પહેલા મનીકંટ્રોલ ગુજરાતી પર ગુજરાતીમાં સ્ટોક માર્કેટ, Stock Tips, સમાચાર, પર્સનલ ફાઇનાન્સ અને બિઝનેસ સંબંધિત સમાચાર વાંચો. દૈનિક બજાર અપડેટ્સ માટે Moneycontrol App ડાઉનલોડ કરો.