Check Bounce: આ શહેર બન્યું ભારતનું ‘ચેક બાઉન્સિંગ કેપિટલ', જ્યાં દર 10માંથી 4 ચેક ડિનાઉન્સ સંબંધિત કોર્ટ કેસ પેન્ડિંગ

Check Bounce: દિલ્હી, ભારતની રાજધાની, હવે 'ચેક બાઉન્સની રાજધાની' તરીકે ઓળખાવા લાગી છે. નીચલી અદાલતોમાં ચેક બાઉન્સના કેસોની સંખ્યા ઝડપથી વધી રહી છે, જે ન્યાયિક પ્રણાલી પર ભારે દબાણ લાવી રહ્યું છે. આધિકારિક આંકડાઓ અનુસાર, દિલ્હીની નીચલી અદાલતોમાં 5.55 લાખથી વધુ ચેક બાઉન્સના કેસ લંબિત છે, જે કુલ લંબિત કેસોના લગભગ 36% છે.

ગયા વર્ષે ડિસેમ્બર 2024 સુધીમાં, આ સંખ્યા 4.54 લાખ હતી, જે તે સમયે કુલ લંબિત કેસોના 31% હતી. માત્ર નવ મહિનામાં 1 લાખથી વધુ નવા કેસ ઉમેરાયા છે, એટલે કે દરરોજ આશરે 370 નવા કેસ નોંધાઈ રહ્યા છે. આ કેસો મુખ્યત્વે પરક્રામ્ય લિખિત અધિનિયમ, 1881 (NI Act)ની ધારા 138 હેઠળ નોંધાય છે, જે ખાતામાં અપૂરતી રકમને કારણે ચેકના અનાદર સાથે સંબંધિત છે.

કોર્ટ પર વધતો બોજ

ચેક બાઉન્સના કેસોની સુનાવણી મુખ્યત્વે મેજિસ્ટ્રેટ અદાલતો અને વિશેષ ડિજિટલ NI Act અદાલતો દ્વારા કરવામાં આવે છે. આટલી મોટી સંખ્યામાં લંબિત કેસોને કારણે સુનાવણી માટે 10 મહિનાથી એક વર્ષનો સમયગાળો લાગે છે. NI Actની ધારા 143(3) અનુસાર, ફરિયાદ નોંધાયાના 6 મહિનામાં કેસ નિકાલ કરવાનો પ્રયાસ થવો જોઈએ, પરંતુ વાસ્તવિકતામાં આમાં ઘણો વધુ સમય લાગે છે.

એક કોર્ટ કર્મચારીએ નામ ન આપવાની શરતે જણાવ્યું, "અમે દિવસમાં 12 કલાક કામ કરીએ છીએ, તેમ છતાં લંબિત કેસોની સંખ્યા ઘટતી નથી. કેટલીકવાર એક જ દિવસમાં 125થી વધુ કેસોની સુનાવણી થઈ જાય છે. અમારી પાસે લાંબી તારીખ આપવા સિવાય કોઈ વિકલ્પ નથી."

ડિજિટલ NI Act અદાલતોનું સ્થળાંતર

જૂન 2025માં દિલ્હીના 6 જિલ્લા ન્યાયાલયોમાંથી 34 ડિજિટલ NI Act અદાલતોના ન્યાયાધીશોને રાઉઝ એવન્યૂ કોર્ટ કોમ્પ્લેક્સમાં સ્થળાંતરિત કરવામાં આવ્યા. જોકે, કોર્ટના અન્ય સ્ટાફ જેવા કે રીડર અને સ્ટેનોગ્રાફર પોતપોતાના જિલ્લામાંથી કામ ચાલુ રાખે છે. આ સ્થળાંતર પર 8.18 કરોડ રૂપિયાનો ખર્ચ થયો છે.