RBI Cheque Payment Rules: ભારતીય રિઝર્વ બેંક (RBI) એ કરોડો બેંક ગ્રાહકોને રાહત આપી છે જેઓ ચેક દ્વારા ચુકવણી કરે છે. અત્યાર સુધી, ચેક દ્વારા ચુકવણી પર ખાતામાં પૈસા આવવામાં 2 થી 3 દિવસ લાગે છે. પરંતુ હવે આ ફક્ત થોડા કલાકોમાં થશે. RBI એ ચેક ચુકવણીના નિયમો અને પ્રક્રિયામાં ફેરફાર કર્યો છે. આ નવા નિયમો 4 ઓક્ટોબર, 2025 થી અમલમાં આવશે. એટલે કે, દશેરા પછી અને દિવાળી પહેલા, કરોડો બેંક ગ્રાહકોને ચેક દ્વારા ચુકવણી કરવામાં અને પ્રાપ્ત કરવામાં ત્રણ દિવસને બદલે ફક્ત થોડા કલાકો લાગશે. એટલે કે, જે દિવસે ચેક બેંકમાં જમા કરવામાં આવશે તે દિવસે પૈસા ખાતામાં આવશે.
ચેકના પૈસા મળી જશે થોડા જ કલાકોમાં, નહીં લાગે 3 દિવસ, RBIએ સિસ્ટમમાં કર્યા મોટા ફેરફારો, 4 ઓક્ટાબરથી થશે લાગૂ
ભારતીય રિઝર્વ બેંક (RBI) એ કરોડો બેંક ગ્રાહકોને રાહત આપી છે જેઓ ચેક દ્વારા ચુકવણી કરે છે. અત્યાર સુધી, ચેક દ્વારા ચુકવણી પર ખાતામાં પૈસા આવવામાં 2 થી 3 દિવસ લાગે છે. પરંતુ હવે આ ફક્ત થોડા કલાકોમાં થશે.
MoneyControl Newsઅપડેટેડ Aug 14, 2025 પર 12:08 PM
ચેક ક્લિયર થવામાં હાલમાં કેટલો સમય લાગે છે
હાલમાં, ચેક ક્લિયર થવામાં T+1 એટલે કે આગામી કાર્યકારી દિવસે લાગે છે. જો ચેક બીજી બેંકનો હોય, તો તેમાં ત્રણ દિવસ લાગી શકે છે. હવે આ સિસ્ટમ દિવસોને બદલે થોડા કલાકોમાં ઘટાડી દેવામાં આવશે.
શું બદલાશે?
હાલમાં, ચેક ટ્રંકેશન સિસ્ટમ (CTS) માં, ચેક બેચમાં પ્રક્રિયા કરવામાં આવે છે, જેમાં ક્લિયરિંગમાં એક થી બે દિવસ લાગે છે. નવી સિસ્ટમમાં, ચેક સ્કેન કરવામાં આવશે અને તરત જ ઇલેક્ટ્રોનિક રીતે મોકલવામાં આવશે અને દિવસભર સતત પ્રક્રિયા કરવામાં આવશે (Continuous Clearing). એટલે કે, બેંકિંગ કલાકો દરમિયાન ચેક ક્લિયરિંગ સતત ચાલુ રહેશે.
CTS શું છે ?
CTS એક ઇલેક્ટ્રોનિક સિસ્ટમ છે જેમાં ચેકની ભૌતિક નકલ સાથે રાખવાની જરૂર નથી. તેના બદલે, ચેકની છબી અને વિગતો ચુકવણી કરનાર બેંકને ઇલેક્ટ્રોનિક રીતે મોકલવામાં આવે છે. આ પ્રક્રિયાને ઝડપી બનાવે છે અને છેતરપિંડીની શક્યતા પણ ઘટાડે છે.
આ સિસ્ટમ બે તબક્કામાં લાગુ કરાશે
RBI એ કહ્યું કે આ ફેરફાર બે તબક્કામાં લાગુ કરવામાં આવશે. પહેલો તબક્કો 4 ઓક્ટોબર 2025 થી 2 જાન્યુઆરી 2026 સુધી ચાલશે. આ સમયગાળા દરમિયાન, બેંકોએ સાંજે 7 વાગ્યા સુધી પ્રાપ્ત થયેલા તમામ ચેકની ચકાસણી (પોઝિટિવ કે નેગેટિવ) કરવાની રહેશે. જો બેંક સમયસર ચકાસણી નહીં કરે, તો ચેક સ્વીકારાયેલ માનવામાં આવશે અને સમાધાનની ગણતરીમાં શામેલ કરવામાં આવશે.
બીજો તબક્કો 3 જાન્યુઆરી, 2026થી શરૂ થશે. આમાં, નિયમો વધુ કડક બનશે. દરેક ચેકની ચકાસણી તે પ્રાપ્ત થયાના ૩ કલાકની અંદર કરવાની રહેશે. ઉદાહરણ તરીકે, જો કોઈ બેંક સવારે 10૦ થી 11 વાગ્યાની વચ્ચે ચેક મેળવે છે, તો તેણે બપોરે ૨ વાગ્યા સુધીમાં ચકાસણી કરવી પડશે. જો આ સમય મર્યાદામાં ચકાસણી કરવામાં નહીં આવે, તો તે સ્વીકારાયેલ માનવામાં આવશે.
ગ્રાહકોને શું ફાયદો થશે?
નવા નિયમ હેઠળ, પ્રક્રિયા પૂર્ણ થતાંની સાથે જ, ચેક રજૂ કરનાર બેંક ગ્રાહકને તાત્કાલિક ચુકવણી જારી કરશે. આ ચુકવણી સમાધાનના એક કલાકની અંદર કરવામાં આવશે, જો બધી સુરક્ષા તપાસ પૂર્ણ થઈ ગઈ હોય. એટલે કે, જો તમે સવારે ચેક જમા કરાવો છો, તો શક્ય છે કે તે જ બપોર કે સાંજ સુધીમાં પૈસા તમારા બેંક ખાતામાં આવી જશે.
બેંકે શું કરવાનું રહેશે?
RBI એ બધી બેંકોને આ ફેરફાર વિશે તેમના ગ્રાહકોને સંપૂર્ણ માહિતી આપવા સૂચના આપી છે. ઉપરાંત, તેમણે તેમની ટેકનિકલ અને ઓપરેશનલ પ્રક્રિયાઓ તૈયાર રાખવી પડશે જેથી ચેક ક્લિયરિંગનું કામ નિયત તારીખથી સતત થઈ શકે.
પહેલા મનીકંટ્રોલ ગુજરાતી પર ગુજરાતીમાં સ્ટોક માર્કેટ, Stock Tips, સમાચાર, પર્સનલ ફાઇનાન્સ અને બિઝનેસ સંબંધિત સમાચાર વાંચો. દૈનિક બજાર અપડેટ્સ માટે Moneycontrol App ડાઉનલોડ કરો.