DAP price: ડીએપી પર વિશેષ સબસિડી વધારવાના નિર્ણયથી ખેડૂતોને કેટલો થશે ફાયદો?

Subsidy on DAP: અખિલ ભારતીય કિસાન સભાએ જણાવ્યું હતું કે કેન્દ્રીય કેબિનેટના ડાય-એમોનિયમ ફોસ્ફેટ (ડીએપી) ખાતર પર વિશેષ સબસિડી વધારવાના નિર્ણયથી ખેડૂતોના હિતોનું રક્ષણ કરવાને બદલે કંપનીઓના નફામાં વધારો થશે. "અખિલ ભારતીય કિસાન સભા (AIKS) માને છે કે ડી-એમોનિયમ ફોસ્ફેટ પર વિશેષ સબસિડી વધારવાના સરકારના નિર્ણયથી ખેડૂતોના હિતોનું રક્ષણ કરવાને બદલે કંપનીઓના નફામાં વધારો થશે," ખેડૂતોના સંગઠને ગુરુવારે એક નિવેદનમાં જણાવ્યું હતું નવેમ્બર 2012થી યુરિયાની કિંમત 45 કિલોની બેગ દીઠ 266.50 રૂપિયા વૈધાનિક રીતે નક્કી કરવામાં આવી છે, પરંતુ મ્યુરિએટ ઓફ પોટાશ (એમઓપી)ના ભાવ તે 2009-10માં રુપિયા 4,455 પ્રતિ ટનથી વધીને ઓગસ્ટ, 2023માં રુપિયા 34,644 પ્રતિ ટન થયો છે.

ડીએપીના ભાવમાં નોંધપાત્ર વધારો

સંસ્થાએ જણાવ્યું હતું કે, “ડાય-એમોનિયમ ફોસ્ફેટની કિંમત 2009-10માં રુપિયા 9,350થી વધીને 2023 (ઓગસ્ટ)માં રુપિયા 27,000 પ્રતિ ટન થઈ ગઈ હતી. બીજી તરફ, છેલ્લા ત્રણ વર્ષમાં ખાતરની સબસિડીમાં રુપિયા 87,339 કરોડનો મોટો કાપ મૂકવામાં આવ્યો છે, નિવેદન અનુસાર, “નાણાકીય વર્ષ 2022-23 માટે કેન્દ્રીય બજેટમાં (વાસ્તવિક) ખાતરની સબસિડી રુપિયા 2 હતી. 51,339 કરોડ. જ્યારે 2023-24ના (સુધારેલા) બજેટમાં આ હેડ હેઠળનો ખર્ચ માત્ર 1,88,894 કરોડ રૂપિયા હતો. જે 2022-23ની સરખામણીમાં રુપિયા 62,445 કરોડ ઓછો હતો. 2024-25ના બજેટ અંદાજમાં ખાતર સબસિડી રુપિયા 1,64,000 કરોડ છે, જેનો અર્થ એ છે કે આ અગાઉના નાણાકીય વર્ષ કરતાં રુપિયા 24,894 કરોડ ઓછી છે.

ઘરેલું ઉત્પાદન ઓછું

AIKSએ જણાવ્યું હતું કે છેલ્લા ત્રણ દાયકામાં તમામ ખાતરોની માંગ કરતાં સ્થાનિક ઉત્પાદનમાં ઘટાડો થયો છે અને ભારત આયાત પર વધુને વધુ નિર્ભર બન્યું છે. અમે અમારી જરૂરિયાતો પૂરી કરવા માટે P&K (ફોસ્ફેટ અને પોટાશ) આધારિત ખાતરોની આયાત પર ખૂબ નિર્ભર છીએ. ખેડૂત સંગઠને કહ્યું, “ખાતરના કુલ પુરવઠામાં આયાતનો હિસ્સો DAP માટે 60 ટકાથી લઈને MOP માટે 100 ટકા છે. આનાથી ભારતનું કૃષિ ઉત્પાદન અને ખાદ્ય સુરક્ષા સંવેદનશીલ બની છે.

ખાતર કંપનીઓના નફાના માર્જિનમાં વધારો થયો

વિવિધ અભ્યાસોને ટાંકીને નિવેદનમાં દાવો કરવામાં આવ્યો છે કે 2022માં ખાતર કંપનીઓના નફાના માર્જિનમાં 36 ટકાનો વધારો થઈ શકે છે. અને 2007-08ની વૈશ્વિક કટોકટી પછી આ સૌથી વધુ છે. તેમાં એમ પણ કહેવાયું છે કે રૂપિયાના વિનિમય દરમાં ઘટાડાને કારણે સંકટ વધી ગયું છે. તેમજ ખાતરની ઉપલબ્ધતામાં પણ ભારે અછત છે. નોંધનીય છે કે સરકારે બુધવારે 1,350 રૂપિયા પ્રતિ થેલીના ભાવે DAP ખાતર ખેડૂતોને પહોંચાડવા માટે વધારાની સબસિડીને 31 ડિસેમ્બર, 2024 સુધી લંબાવવાનો નિર્ણય કર્યો હતો. આનાથી સરકારી તિજોરી પર 3,850 કરોડ રૂપિયા સુધીનો બોજ પડશે. ગયા વર્ષે, કેન્દ્ર સરકારે 1 એપ્રિલથી 31 ડિસેમ્બર, 2024 સુધી ડાય-એમોનિયમ ફોસ્ફેટ પર રુપિયા 3,500 પ્રતિ ટનના દરે રુપિયા 2,625 કરોડના એક વખતના વિશેષ પેકેજની જાહેરાત કરી હતી. આ પેકેજ બિન-યુરિયા પોષક તત્વો પર સરકાર દ્વારા નક્કી કરાયેલ પોષક-આધારિત સબસિડી (NBS) ઉપરાંત હતું. ખેડૂતોને પોષણક્ષમ ભાવે ડીએપીની સતત ઉપલબ્ધતા સુનિશ્ચિત કરવા માટે આ નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે.