સ્વામિનોમિક્સ: રૂપિયાના ઘટાડા અને ડગમગતા બજાર વચ્ચે આગામી બજેટ પર જોવા મળશે ટ્રમ્પનો પડછાયો

Budget 2025: શું ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણની 'પાર્ટી' બગાડશે? આગામી બજેટ સીતારમણ માટે એક મોટો દિવસ હોવો જોઈએ, કારણ કે તેમનું લક્ષ્ય રાજકોષીય ખાધ 4.5% સુધી ઘટાડવા, મૂડી ખર્ચ વધારવા અને અર્થતંત્રને 7%ના દરે વધારવાનું છે. આનાથી ભારત સૌથી ઝડપથી વિકસતું મુખ્ય અર્થતંત્ર બનશે. કોવિડ સમયમાં 2025-26માં રાજકોષીય ખાધ GDPના 9.3%થી ઘટાડીને 4.5% કરવા માટે સામાન્ય રીતે ગ્રોથ અને મૂડી ખર્ચમાં ઘટાડો થવાનો અર્થ થાય છે, જેને તેમણે કુશળતાપૂર્વક ટાળ્યું છે. તેમનું બજેટ ભાષણ હજુ પણ આર્થિક મોરચે વિજયનો દોર હોઈ શકે છે. પરંતુ આ સુખદ સંભાવના ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પના પડછાયાથી ઢંકાઈ શકે છે. ટ્રમ્પ અણધાર્યા છે અને કોઈને ખબર નથી કે તેઓ શું કરશે. આપણે એટલું તો જાણીએ છીએ કે તેમણે કેનેડા અને મેક્સિકોથી થતી આયાત પર 25% ટેરિફ લાદવાની ધમકી આપી છે. તેમણે પોતાના નાટો સાથીઓને ચેતવણી પણ આપી છે કે અમેરિકા બીજાઓની સુરક્ષા માટે ચૂકવણી કરે તેના બદલે, તેઓ ઇચ્છે છે કે અન્ય દેશો અમેરિકાની સુરક્ષા માટે ચૂકવણી કરે. જો તે આટલા નજીકના સાથીઓ અને મુક્ત વેપાર ભાગીદારો સાથે આટલી કઠોરતાથી વર્તી શકે છે, તો બીજાઓએ પણ આવા જ કે ખરાબ વર્તન માટે તૈયાર રહેવું જોઈએ.

ભારતનું રક્ષણાત્મક વલણ

કેનેડા, મેક્સિકો અને કેટલાક યુરોપિયન દેશોએ આ વેપાર પર બદલો લેવાની ધમકી આપી છે. પરંતુ ભારત સરકાર રક્ષણાત્મક વલણ અપનાવવાની યોજના બનાવી રહી છે. તે અપેક્ષા રાખે છે કે ટ્રમ્પ અમેરિકા સાથે ભારતના વેપાર સરપ્લસમાં ઘટાડો માંગશે અને તેમનો સામનો કરવાને બદલે તેમને સમાવવાની આશા રાખે છે.

તે યુએસ નિકાસ પર ટેરિફ ઘટાડવાની અને વધુ અમેરિકન શસ્ત્રો, તેલ, ગેસ અને કૃષિ ઉત્પાદનો ખરીદવાની યોજના ધરાવે છે. જો ભારત દરેક દેશ પરના ટેરિફમાં ઘટાડો કરે છે - જેમ કે તેણે WTO નિયમો અનુસાર કરવું જોઈએ - તો ઘણા ઉદારવાદીઓ તેને ભારતના તાજેતરના સંરક્ષણવાદના ઉલટા તરીકે આવકારશે.

પરંતુ આ આત્મનિર્ભરતાના સામાન્ય જોશની વિરુદ્ધ જશે. જો ભારત ફક્ત અમેરિકા માટે જકાત ઘટાડે છે, તો તે બધા માટે સમાન જકાતના WTO સિદ્ધાંતનું ઉલ્લંઘન કરશે. આનાથી WTO નિયમોને વધુ નુકસાન થશે જેનું ટ્રમ્પ દ્વારા પહેલાથી જ ઉલ્લંઘન કરવામાં આવી રહ્યું છે.

શું ભારતમાં પણ મંદી આવશે?

મુખ્ય સમસ્યા એ નથી કે ટ્રમ્પ ભારતને નિશાન બનાવી રહ્યા છે. તેઓ ભારતને છોડશે નહીં, પરંતુ તેઓ મોટા પડકારોનો સામનો કરશે - તેમના પડોશીઓ, લેટિન અમેરિકા, ચીન, યુરોપિયન યુનિયન અને રશિયા. વધુ મહત્ત્વની વાત એ છે કે, તેમની અમેરિકા ફર્સ્ટ નીતિ વેપાર યુદ્ધો માટે એક રેસીપી છે. આનાથી વિશ્વભરના બજારોમાં ગભરાટ ફેલાશે અને વૈશ્વિક વેપાર અને GDPમાં મંદી આવશે. વૈશ્વિક અર્થતંત્ર ધીમું થવાનો અર્થ ભારતમાં પણ મંદીનો છે.