કર્ણાટકમાં જાતિગત જનગણના આયોગે રાજ્યમાં અન્ય પછાત વર્ગ (OBC) માટે આરક્ષણની હાલની 32 ટકા મર્યાદાને વધારીને 51 ટકા કરવાની ભલામણ કરી છે. જો આ ભલામણ લાગુ થશે તો રાજ્યમાં કુલ આરક્ષણનો આંકડો 85 ટકા સુધી પહોંચી જશે, જેમાં 10 ટકા આર્થિક રીતે નબળા વર્ગ (EWS) અને 24 ટકા અનુસૂચિત જાતિ/જનજાતિ (SC/ST) માટેનું આરક્ષણ શામેલ છે. આ ભલામણ સામાજિક-આર્થિક અને શૈક્ષણિક સર્વેક્ષણ (જાતિગત જનગણના) પર આધારિત છે, જે દર્શાવે છે કે રાજ્યની લગભગ 70 ટકા વસ્તી OBC વર્ગની છે.
કર્ણાટકમાં OBC આરક્ષણમાં વધારાની તૈયારી, 32%થી 51% સુધીની ભલામણ, જાણો સંપૂર્ણ ડિટેલ્સ
કર્ણાટકમાં જાતિગત જનગણનાની શરૂઆત 2015માં એચ. કંથરાજના નેતૃત્વ હેઠળ થઈ હતી. આ સર્વેક્ષણને પછીથી કર્ણાટક રાજ્ય પછાત વર્ગ આયોગના અધ્યક્ષ કે. જયપ્રકાશ હેગડેએ આગળ વધાર્યું અને ફેબ્રુઆરી 2024માં મુખ્યમંત્રી સિદ્ધારમૈયાને અંતિમ રિપોર્ટ સોંપ્યો.
MoneyControl Newsઅપડેટેડ Apr 13, 2025 પર 11:22 AM
જાતિગત જનગણના અને ભલામણની ડિટેલ્સ
કર્ણાટકમાં જાતિગત જનગણનાની શરૂઆત 2015માં એચ. કંથરાજના નેતૃત્વ હેઠળ થઈ હતી. આ સર્વેક્ષણને પછીથી કર્ણાટક રાજ્ય પછાત વર્ગ આયોગના અધ્યક્ષ કે. જયપ્રકાશ હેગડેએ આગળ વધાર્યું અને ફેબ્રુઆરી 2024માં મુખ્યમંત્રી સિદ્ધારમૈયાને અંતિમ રિપોર્ટ સોંપ્યો. આ રિપોર્ટમાં રાજ્યની વસ્તીની જાતિ આધારિત માહિતી, શૈક્ષણિક સ્થિતિ અને આર્થિક પરિસ્થિતિનું વિગતવાર વિશ્લેષણ રજૂ કરવામાં આવ્યું છે.
આયોગના રિપોર્ટ મુજબ, કર્ણાટકની કુલ વસ્તીમાં OBC વર્ગનો હિસ્સો લગભગ 69.6 ટકા છે. આ વસ્તીના આધારે આયોગે દલીલ કરી છે કે હાલનું 32 ટકા આરક્ષણ રાજ્યની લગભગ અડધી વસ્તીને ન્યાય આપવામાં ઓછું પડે છે. રિપોર્ટમાં જણાવાયું છે કે, “જો આરક્ષણ વસ્તીના પ્રમાણમાં નહીં હોય તો સરકારી સુવિધાઓ અને તકોનું વિતરણ સમાન રીતે થઈ શકશે નહીં.” આથી, OBC માટે આરક્ષણને 51 ટકા સુધી વધારવાની ભલામણ કરવામાં આવી છે.
OBC વસ્તીનું વર્ગીકરણ
સર્વેક્ષણના આંકડા મુજબ, OBC વર્ગની વસ્તીને વિવિધ શ્રેણીઓમાં વહેંચવામાં આવી છે:-
1A શ્રેણી: 34,96,638
1B શ્રેણી: 73,92,313
2A શ્રેણી: 77,78,209
2B શ્રેણી: 75,25,880
3A શ્રેણી: 72,99,577
3B શ્રેણી: 1,54,37,113
આ રીતે, OBCની કુલ વસ્તી 4,16,30,153 છે. આ ઉપરાંત, અનુસૂચિત જાતિ (SC)ની વસ્તી 1,09,29,347 અને અનુસૂચિત જનજાતિ (ST)ની વસ્તી 42,81,289 હોવાનું રિપોર્ટમાં જણાવાયું છે. આ આંકડાઓના આધારે આયોગે આરક્ષણની નવી રચના પ્રસ્તાવિત કરી છે, જેમાં OBCની વસ્તીને વધુ ચોક્કસ અને ન્યાયી રીતે આરક્ષણનો લાભ મળે.
ક્ષૈતિજ આરક્ષણની ભલામણ
આયોગે માત્ર OBC આરક્ષણ વધારવાની જ ભલામણ નથી કરી, પરંતુ નોકરીઓ અને શિક્ષણમાં ક્ષૈતિજ આરક્ષણ (Horizontal Reservation) લાગુ કરવાનો પણ પ્રસ્તાવ મૂક્યો છે. ક્ષૈતિજ આરક્ષણ એટલે દરેક આરક્ષિત વર્ગ (જેમ કે SC, ST, OBC)ની અંદર મહિલાઓ, દિવ્યાંગજનો અને અન્ય વિશેષ વર્ગો માટે અલગથી ક્વોટા નક્કી કરવો. ઉદાહરણ તરીકે, OBC શ્રેણીમાં મહિલાઓ અથવા દિવ્યાંગજનો માટે ચોક્કસ ટકાવારી નિશ્ચિત કરવામાં આવશે. આનાથી આરક્ષણનો લાભ વધુ સમાવેશી રીતે વહેંચાશે અને ખાસ કરીને નબળા વર્ગોને વધુ તકો મળશે.
નિર્ણયની પ્રોસેસ
આ જાતિગત જનગણના રિપોર્ટ ફેબ્રુઆરી 2024માં સરકારને સોંપવામાં આવ્યો હતો, અને તેને 11 એપ્રિલ, 2025ના રોજ મુખ્યમંત્રી સિદ્ધારમૈયાની અધ્યક્ષતામાં યોજાયેલી કેબિનેટ બેઠકમાં રજૂ કરવામાં આવ્યો. સરકારે આ ભલામણો પર ચર્ચા કરવા અને અંતિમ નિર્ણય લેવા માટે 17 એપ્રિલ, 2025ના રોજ એક વિશેષ કેબિનેટ બેઠકનું આયોજન કર્યું છે. આ બેઠકમાં નવા આરક્ષણના અમલ, તેની કાનૂની અને બંધારણીય સ્થિતિ તેમજ સામાજિક-રાજકીય પરિણામો પર વિચારણા કરવામાં આવશે.
સંભવિત અસરો
જો OBC આરક્ષણને 51 ટકા સુધી વધારવામાં આવે તો તેની રાજ્યના વિવિધ ક્ષેત્રો પર નોંધપાત્ર અસર પડશે:
શિક્ષણ: ઉચ્ચ શિક્ષણની સંસ્થાઓમાં OBC વિદ્યાર્થીઓ માટે વધુ બેઠકો ઉપલબ્ધ થશે, જેનાથી શૈક્ષણિક સમાનતા વધશે. જોકે, આનાથી જનરલ કેટેગરીની બેઠકો ઘટી શકે છે.
નોકરીઓ: સરકારી નોકરીઓમાં OBC વર્ગ માટે વધુ તકો ઊભી થશે, પરંતુ આનાથી બિનઆરક્ષિત વર્ગોની ભરતી પર અસર પડી શકે છે.
રાજકીય પરિણામો: આરક્ષણનો આ નિર્ણય રાજ્યની રાજનીતિમાં મોટો ફેરફાર લાવી શકે છે. OBC સમુદાયોનું સમર્થન કોંગ્રેસ સરકાર માટે ફાયદાકારક બની શકે છે, પરંતુ અન્ય વર્ગોનો વિરોધ પણ ઊભો થઈ શકે છે.
કાનૂની પડકારો: સુપ્રીમ કોર્ટે આરક્ષણ માટે 50 ટકાની મહત્તમ મર્યાદા નક્કી કરી છે. 85 ટકા સુધીનું આરક્ષણ આ મર્યાદાને પડકારે છે, અને આ નિર્ણય સામે કોર્ટમાં અરજીઓ થઈ શકે છે. તામિલનાડુના 69 ટકા આરક્ષણની જેમ કર્ણાટકે પણ બંધારણની નવમી અનુસૂચિ હેઠળ આ નિર્ણયને લાવવાનો પ્રયાસ કરવો પડી શકે છે.
બંધારણીય અને ન્યાયિક પરિપ્રેક્ષ્ય
ભારતનું બંધારણ આરક્ષણને સામાજિક અને શૈક્ષણિક રીતે પછાત વર્ગોના ઉત્થાન માટેના સાધન તરીકે માન્યતા આપે છે. જોકે, 1992ના ઈન્દિરા સાહની કેસમાં સુપ્રીમ કોર્ટે આરક્ષણની મહત્તમ મર્યાદા 50 ટકા નક્કી કરી હતી, સિવાય કે અસાધારણ પરિસ્થિતિઓ હોય. કર્ણાટકની 85 ટકા આરક્ષણની ભલામણ આ મર્યાદાને ઓળંગે છે, જેના કારણે કાનૂની પડકારો ઊભા થઈ શકે છે. આ પહેલાં, બિહારમાં 65 ટકા આરક્ષણનો નિર્ણય પટના હાઈકોર્ટે રદ કર્યો હતો, કારણ કે તેમાં 50 ટકાની મર્યાદાને ઓળંગવા માટે પૂરતા પુરાવા ન હતા. કર્ણાટક સરકારે આ ભલામણને અમલમાં મૂકવા માટે મજબૂત કાનૂની આધાર તૈયાર કરવો પડશે.
રાજકીય અને સામાજિક પ્રતિક્રિયાઓ
આ ભલામણે રાજ્યમાં ચર્ચાનો દોર શરૂ કર્યો છે. વિપક્ષના નેતા આર. અશોકાએ દાવો કર્યો છે કે આ રિપોર્ટ “વૈજ્ઞાનિક નથી” અને તે રાજકીય ઉદ્દેશ્યો સાથે તૈયાર કરવામાં આવ્યો છે. તેમણે જણાવ્યું કે સર્વેક્ષણ દરમિયાન દરેક ઘરની મુલાકાત લેવામાં આવી નથી, જેના કારણે તેની વિશ્વસનીયતા પર સવાલ ઊભા થાય છે. બીજી તરફ, મુખ્યમંત્રી સિદ્ધારમૈયાએ આ સર્વેક્ષણને વૈજ્ઞાનિક ગણાવ્યું છે અને કહ્યું છે કે તેમની સરકાર આ રિપોર્ટને નિશ્ચિતપણે અમલમાં મૂકશે.
OBC સમુદાયોમાં આ ભલામણનું સ્વાગત થઈ રહ્યું છે, કારણ કે તેનાથી તેમને શિક્ષણ અને રોજગારમાં વધુ તકો મળશે. જોકે, બિનઆરક્ષિત વર્ગો અને અન્ય જાતિઓમાંથી આ નિર્ણય સામે વિરોધ ઊભો થવાની શક્યતા છે, કારણ કે આનાથી તેમની તકો ઘટી શકે છે.
કર્ણાટકમાં OBC આરક્ષણને 32 ટકાથી વધારીને 51 ટકા કરવાની ભલામણ એક મહત્વપૂર્ણ પગલું છે, જે રાજ્યની સામાજિક અને રાજકીય ગતિશીલતાને બદલી શકે છે. જાતિગત જનગણના રિપોર્ટના આધારે આ ભલામણ કરવામાં આવી છે, જે દર્શાવે છે કે OBC વર્ગ રાજ્યની મોટાભાગની વસ્તીનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. 17 એપ્રિલ, 2025ની કેબિનેટ બેઠકમાં આ ભલામણો પર અંતિમ નિર્ણય લેવામાં આવશે, અને તેના કાનૂની, સામાજિક અને રાજકીય પરિણામો પર બધાની નજર રહેશે. આ નિર્ણય સામાજિક ન્યાય અને સમાનતાની દિશામાં એક મોટું પગલું બની શકે છે, પરંતુ તેની સફળતા સરકારની કાનૂની તૈયારી અને સામાજિક સંતુલન જાળવવાની ક્ષમતા પર નિર્ભર રહેશે.
પહેલા મનીકંટ્રોલ ગુજરાતી પર ગુજરાતીમાં સ્ટોક માર્કેટ, Stock Tips, સમાચાર, પર્સનલ ફાઇનાન્સ અને બિઝનેસ સંબંધિત સમાચાર વાંચો. દૈનિક બજાર અપડેટ્સ માટે Moneycontrol App ડાઉનલોડ કરો.